Το Καγκελάρι στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας

​Το Υπουργείο Πολιτισμού, με ιδιαίτερα χαρά, ανακοινώνει την εγγραφή είκοσι ενός (21) νέων στοιχείων άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας, όπως και την επικαιροποίηση δύο εγγεγραμμένων, το 2013, στο Εθνικό Ευρετήριο. Το ΥΠΠΟ μέσω της καθ’ ύλην αρμόδιας Διεύθυνσης Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς εφαρμόζει, από το 2006, στην Ελλάδα την Σύμβαση για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (UNESCO, 2003). Τα Δελτία για τα 21 στοιχεία άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς υποβλήθηκαν το 2021. Έτυχαν συστηματικής επεξεργασίας από τη Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, την Εθνική Επιστημονική Επιτροπή για την Εφαρμογή στην Ελλάδα της Σύμβασης για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (UNESCO, 2003) και, φυσικά, τις ίδιες τις κοινότητες των  φορέων.
Η Υπουργός Λίνα Μενδώνη, με την αποδοχή  της εισήγησης  της Επιτροπής για την εγγραφή των εικοσιενός νέων στοιχείων στο Εθνικό Ευρετήριο, δήλωσε:
«Το Υπουργείο Πολιτισμού θεωρεί ιδιαίτερα σημαντική την εγγραφή νέων στοιχείων Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς στο Εθνικό Ευρετήριο, που  συμβάλλει στη διαφύλαξη της συλλογικής μας ταυτότητας. Στα στοιχεία καταγράφεται το αποτύπωμα των ανθρώπων στο πέρασμα του χρόνου, ως τεκμήριο εθνικής αυτογνωσίας και βάση, επί της οποίας οικοδομείται η συλλογική μας αυτοπεποίθηση. Από τα 21 νέα στοιχεία που εγγράφονται στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, ορισμένα είναι γνωστά και θαυμαστά: Η Γιαννιώτικη Αργυροτεχνία, οι  Αποκριάτικοι  Φανοί της Κοζάνης,  ο πολιτισμός του Φιστικιού Αιγίνης,  το Ξινόμαυρο της Νάουσας. Ορισμένα άλλα, όπως το Κουρμπάνι του Αγίου Αθανασίου, στο Καλαμπάκι Δράμας, ο Καδής στους Σπαθαραίους Σάμου, το Καγκελάρι στην Άρτα εκφράζουν μια κοινωνία που επινοεί συλλογικούς τρόπους έκφρασης, πάνω σε στέρεες παραδόσεις ή ως φόρο τιμής στο ελεύθερο πνεύμα του λαού μας. Η άυλη πολιτιστική κληρονομιά μας περιέχει τεκμήρια από το βαθύ πολιτιστικό ίχνος ενός πλούσιου και, ως ένα βαθμό, ανεξερεύνητου παρελθόντος. Αποτελεί βασικό στοιχείο του Πολιτισμού μας. Οφείλουμε να την τιμούμε, να τη σεβόμαστε. Η  σύγχρονη κοινωνία μας έχει τις ρίζες της στην παράδοση, στην ιστορία, στις εμπειρίες των ανθρώπων που προηγήθηκαν ημών σε αυτόν τον τόπο. Μέλλον χωρίς παρελθόν δεν είναι ευοίωνο».
Στο πλαίσιο της εφαρμογής της Σύμβασης της UNESCO, η χώρα μας δημιούργησε και εμπλουτίζει συστηματικά το Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, στο οποίο κοινότητες φορέων άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς έχουν τη δυνατότητα να αναδείξουν τα στοιχεία που οι ίδιες θεωρούν σημαντικά, για την ταυτότητά τους. Η εγγραφή τους στο Εθνικό Ευρετήριο δεν αποτελεί παρά ένα μόνο βήμα για τη συνεργασία διοίκησης, επιστημονικής κοινότητας και, κυρίως, των ίδιων των κοινοτήτων ως φορέων, για την εκπόνηση και την εφαρμογή  πολιτικών οι οποίες αποσκοπούν στη διαφύλαξη των παραδόσεων και τη μετάδοσή τους στις νεότερες γενιές.
Η ετήσια διαδικασία εμπλουτισμού του Εθνικού Ευρετηρίου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας ξεκινάει κάθε Ιανουάριο, με τη δημόσια πρόσκληση που απευθύνει η ΔΙΝΕΠΟΚ, σύμφωνα με ορισμένο χρονοδιάγραμμα. Η Εθνική Επιστημονική Επιτροπή κατά τις συνεδριάσεις που πραγματοποιήθηκαν στις  25 Νοεμβρίου 2022, 21 Δεκεμβρίου 2022, 13 Ιανουαρίου 2023, 3 Φεβρουαρίου 2023, 17 Φεβρουαρίου 2023 έκανε θετική εισήγηση για  την εγγραφή είκοσι ενός στοιχείων άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, την οποία έκανε δεκτή η Υπουργός Πολιτισμού.
Τα στοιχεία που εγγράφονται στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ηπείρου είναι τα εξής:
1. Γιαννιώτικη αργυροχοΐα-αργυροτεχνία
Η τέχνη της γιαννιώτικης αργυροχοΐας/αργυροτεχνίας αποτελεί μια εμβληματική παραδοσιακή τέχνη επεξεργασίας του ασημιού και κατασκευής χειροποίητων αντικειμένων (εκκλησιαστικών, κοσμικών, διακοσμητικών) καθώς και κοσμημάτων. Αποτελεί μια τέχνη που αναπτύχθηκε στην πόλη των Ιωαννίνων ήδη από τον 16ο αιώνα και παραμένει ακμαία και δημοφιλής μέχρι σήμερα.
2. Παραδοσιακό Πανηγύρι Δεκαπενταύγουστου της Βίτσας Ζαγορίου
Πρόκειται για τριήμερο πανηγύρι, τον Δεκαπενταύγουστο, στη Βίτσα των Ζαγοροχωρίων. Περιλαμβάνει αγρυπνία, λιτάνευση της εικόνας της Παναγίας και αγιασμό, γλέντι και χορό γύρω από τον αιωνόβιο πλάτανο της κεντρικής πλατείας του χωριού της περιοχής. Αποτελεί έκφανση της πολιτιστικής κληρονομιάς της Βίτσας, συνδεδεμένη αδιάρρηκτα με τη μνήμη και την ταυτότητα της.

3. Καγκελάρι, χορευτικό  δρώμενο στην Άρτα (Ήπειρος)
Πρόκειται για χορευτικό δρώμενο που επιτελείται σε είκοσι εννέα χωριά της Άρτας, κατά τη διάρκεια πανηγυριών της άνοιξης και του καλοκαιριού, καθώς και την περίοδο του Πάσχα. Αποτελεί κορυφαίο εορταστικό/πανηγυρικό γεγονός για τις τοπικές κοινότητες, αλλά και δημόσια έκφραση της συλλογικής ταυτότητάς τους και της κοινωνικής συνοχής τους.

Επιπλέον, σύμφωνα με τους όρους της Σύμβασης για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, σύμφωνα με τους οποίους ορίζεται η επικαιροποίηση, ανά περιοδικά διαστήματα, των στοιχείων που εγγράφονται στα Εθνικά Ευρετήρια Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς των κρατών-μερών της Σύμβασης, επικαιροποιήθηκαν οι εγγραφές των στοιχείων:  Η Τηνιακή Μαρμαροτεχνία και Η τεχνογνωσία της παραδοσιακής μαστιχοκαλλιέργειας στη Χίο. Πρόκειται για δύο από τα πρώτα στοιχεία που εγγράφηκαν στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ελλάδας. το 2013, τα οποία οι κοινότητες εξακολουθούν να διαφυλάττουν και να αναδεικνύουν τη σημασία τους σε τοπικό και υπερτοπικό επίπεδο. Κατά το έτος 2023 πρόκειται να συνεχιστεί και να ολοκληρωθεί η διαδικασία επικαιροποίησης των υπόλοιπων πρώτων εγγραφών, οι οποίες έγιναν πριν από δέκα ακριβώς χρόνια, το 2013.