Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΑΞΙΖΕΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ
ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΕΙΡΟΤΕΡΗ ΤΟΥ ΠΡΑΞΗ
Μεταγράφηκε και σε δυναμική όπερα (η πιο πολυπαιγμένη νέα όπερα του 21ου αιώνα) σε σύνθεση από τον Αμερικανό Jake Heggie, το βιβλίο της μοναχής Helen Prejean για τον θανατοποινίτη Elmo Patrick Sonnier. Ήδη είχε γυριστεί σε ταινία το 1995 με τον Sean Penn (Σον Πεν) και την Susan Sarandon, με τίτλο Dead Man Walking, που πήρε Όσκαρ, και στα ελληνικά έχει τον τίτλο «Θα ζήσω» και έχει ανεβεί και στο θέατρο.
Η όπερα ως μια μουσική σύνθεση είναι σκηνική δράση-διάλογοι σε τραγούδι. Opera είναι λατινική λέξη, ο πληθυντικός της λέξης opus = έργο. Η όπερα είναι έργα συγχρόνως εκφερόμενα! Μουσική, θέατρο, χορός, σκηνογραφία! Έχει δυο κομμάτια, το Libretto, που είναι το κείμενο του θέματος το οποίο παρουσιάζει, και την μουσική.
Η παραδοσιακή opera αποτελείται και από δυο είδη μουσικής για την αφήγηση της πλοκής του έργου. Το ρετσιτατίβο, το μέρος δηλαδή του διαλόγου που προάγει την δράση, και την άρια, δηλαδή το τραγούδι, όταν μέσω μονολόγων αποκρυσταλλώνεται μια συναισθηματική κατάσταση.
Υπάρχουν μορφές όπερας. Μπαρόκ, Γαλλική, Μεταρρυθμισμένη, Γερμανική. Ίσως όλη αυτή η μουσική δημιουργία ομοιάζει στις ακολουθίες προσευχής της Μεγ. Εβδομάδας του Πάσχα, ίσως και κάποιων εορτών ακόμη, όταν το θέμα της εορτής στην Δυτική Εκκλησία παρουσιάζεται φωνητικά από τρεις κληρικούς, συνήθως διακόνους, όπου ένας έψαλλε τα του αφηγητή, ένας τα του Πιλάτου, ή των γενικών προσώπων, και ένας του Χριστού, στην βάση γενικής ταξιθέτησης Βαθύφωνος, Βαρύτονος, Τενόρος. Αρχικός σκοπός είναι ο καλύτερος τονισμός των νοημάτων δια της μουσικής.
Και αυτό γίνεται (ή έστω είναι το επιδιωκόμενο), εν τη εξελίξει του θεματικού έργου, με πάντοτε εμφωλεύοντα τον κίνδυνο αυτονόμησης και απότμησης διαιρετικής νοημάτων και μουσικής απαγγελίας!!
Φυσικά είναι όλο το concept ένα οπερατικό αισθητικό γεγονός. Γι’ αυτό ακόμα και ένα θρησκευτικό έργο, παρακολουθείται άνετα από χριστιανούς, άθεους, αλλόθρησκους, από οποιονδήποτε.
Η μοναχή, λοιπόν, Helen Prejean μετά από αυτή την ιστορία διακονεί θανατοποινίτες και τις οικογένειες των θυμάτων τους, όπως στη συγκεκριμένη όπερα. Το γεγονός τώρα έχει ως εξής.
Όταν ο Elmo Patrick Sonnier μαζί με τον ανήλικο αδερφό του, πιθανόν υπό την επήρεια ναρκωτικών, κακοποίησαν και σκότωσαν ένα ζευγαράκι, τον 17χρονο David le Blanc και την 18χρονη Loretta Ann Bourque, και συνελήφθησαν, ο Elmo Patrick Sonnier καταδικάστηκε σε θάνατο. Περιμένοντας την ημέρα θανάτου του, αναζήτησε την μοναχή Helen Prejean, ουσιαστικά ζητώντας ψυχικό στηριγμό. Η μοναχή, αγωνιζόμενη για την κατάργηση της θανατικής ποινής, φυσικά ανταποκρίνεται.
Πρέπει να ειπωθεί εδώ ότι ακόμα και σήμερα, 30 πολιτείες της Αμερικής έχουν σε νομική ισχύ την ποινή του θανάτου, έστω και αν στις περισσότερες έχει περιπέσει σε αχρηστία. Ήδη ο πάπας Φραγκίσκος θεσμοθέτησε, με νέα διατύπωση της Καθολικής Κατήχησης, το απαράδεκτο (χωρίς εξαιρέσεις) τέτοιας ποινής, που αποτελεί επίθεση και καταστροφή του απαραβίαστου και της αξιοπρέπειας του ανθρώπινου προσώπου. «Δεν υπάρχει νόημα να σκοτώνεις ανθρώπους, ΓΙΑ να πεις, ότι ο φόνος είναι λάθος… και ου φονεύσεις»!!
Αναλαμβάνοντας να βοηθήσει, η μοναχή Helen βρίσκεται έκπληκτη ανάμεσα σε διαμετρικώς αντίθετες συνθήκες! Από την μια χτίζεται μια σχέση εμπιστοσύνης με τον Patrick: «Δεν εμπιστεύομαι κανέναν. Όμως ΣΥ δεν με καλοπιάνεις ούτε μου κάνεις σαχλά κηρύγματα!»
Από την άλλη, οι συγγενείς των νεκρών την απορρίπτουν και την αποπέμπουν με τα λόγια: «Τι; Φίλη με τον δολοφόνο και με μας;» Τότε η μοναχή λέει το μεγαλειώδες: «Δεν το έχω ξανακάνει αυτό που κάνω! Απλώς προσπαθώ να ακολουθήσω το παράδειγμα του Ιησού, που είπε ότι ο άνθρωπος αξίζει περισσότερο από την χειρότερή του πράξη!»
Η μοναχή είναι ανάμεσα στις δυο πλευρές, προσπαθώντας να βοηθήσει και τους δύο. Οι χριστιανοί πιστεύουν σ’ αυτό που ονομάζουν μυστήριο της «κοινωνίας των Αγίων». Πιστεύουν, δηλαδή, πως όλοι οι χριστιανοί και οι άνθρωποι καλής θελήσεως είναι μέλη ενός απείρου Σώματος που είναι ο Χριστός. Πιστεύουν πως η ζωή που κυοφορείται μέσα σ’ αυτό το Σώμα, διοχετεύεται – περνάει από τα γερά μέλη στα ασθενικά!! Βέβαια κάποιοι λένε… όταν είσαι φυλακή και περιμένεις τον θάνατο, πώς να μην στραφείς στον Θεό;!! Όχι, δεν είναι έτσι. Δεν είναι πιο εύκολο να αφεθείς να σε πάρουν από το χέρι για να βγεις από το σκοτάδι, ζώντας στην φυλακή, απ’ ό,τι ζώντας ελεύθερος!
Φτάνει η τελευταία μέρα.
Ο Patrick… εξομολογείται: «Ξέρεις δεν γνώρισα αληθινή αγάπη! Φαίνεται έπρεπε να πεθάνω για να γνωρίσω αγάπη! Σ’ ευχαριστώ που μ’ αγαπάς»! Τότε η μοναχή τον διαβεβαιώνει ότι θα μείνει κοντά του και θα τον κοιτάζει στα μάτια μέχρι αυτά να κλείσουν!! Θέλω, του λέει, το τελευταίο που θα δεις να είναι ένα πρόσωπο αγάπης.
Η αγάπη σήμερα είναι μια κατάσταση (γιατί είναι περισσότερο από έννοια!) κακοποιημένη σε περιορισμό συναισθηματικής έκφρασης και εκτονωτικής ψυχολογικής και σωματικής ανακούφισης. Όμως στην πραγματικότητα η αγάπη είναι θυσία. Ξέχασμα του εαυτού χάριν του/των άλλων. Λογική υπέρτερη της συναλλαγής. «Αν αγαπάς αληθινά, τίποτε δεν προσμένεις» (Χαϊκού, Άννα Αμηρά). Είναι υγιής μίμηση της στάσης του Χριστού. Όμως να ’μαστε αληθινοί. Η αγάπη όταν συνειδητοποιηθεί έχει δύο εκδοχές -διαδρομές. Ή θα γίνει ανιδιοτελής αγάπη ή θα γίνει φίλαυτη αγάπη. Πώς γίνεται η επιλογή; Πώς ξεπερνιέται ο «αυτονόητος» εγωισμός του εαυτουλισμού; Γιατί η μοναχή Hellen να ασχολείται με καθάρματα; Θέματα μέγιστα, για προβληματισμό και ειλικρινή αναζήτηση.
Πηγαίνοντας απ’ το κελί στον χώρο θανάτωσης, λένε – ψέλνουν τον ψαλμό 138 «Ποῦ πορευθῶ ἀπὸ τοῦ πνεύματός σου καὶ ἀπὸ τοῦ προσώπου σου ποῦ φύγω;»!
Έχω ένα τελευταίο λόγο, λέει ο Patrick: «Δεν θέλω να φύγω με μίσος στην καρδιά μου. Ζητώ συγγνώμη γι’ αυτό που έκανα. Ήταν τρομερό που σκότωσα τα παιδιά σας»!
Ξαναέρχεται και πάλι στο προσκήνιο το επιμύθιο της άλλης όπερας «Τριστάνος και Ιζόλδη» (13ος αι.) που πεθαίνοντας ο Τριστάνος δίπλα στο ποτάμι λέει: Υπάρχει η ζωή και ο θάνατος, και πάνω και από τα δύο, η αγάπη.
Και όπως υπομνημάτισε ο Καμύ στο δοκίμιο «Επιστροφή στην Τιπαζά», στο βιβλίο του «Καλοκαίρι»: Υπάρχει μονάχα δυστυχία στο να μην αγαπιέσαι, υπάρχει θλίψη στο να μην αγαπάς. Όλοι μας σήμερα πεθαίνουμε από αυτή την θλίψη!!
Λοιπόν, όλα αυτά θα τα ακούσουμε και θα τα δούμε στις 21 Οκτωβρίου απόγευμα στις 8 μμ στην ΟΑΣΗ, από το Δημοτικό Ωδείο της πόλης μας σε ζωντανή σύνδεση με τη Μετροπόλιταν Όπερα της Νέας Υόρκης στη νέα παραγωγή της όπερας “Dead Man Walking”, και με την βοήθεια του συμπολίτη μας γιατρού Δημήτρη Ζώνιου που εθελοντικά υποστηρίζει την προετοιμασία και τον ελληνικό υποτιτλισμό αυτής της πολιτιστικής προσφοράς και που όλοι πιστεύω το νομίζουμε, η υπόθεση βοηθάει στο να… μεγαλώσουμε!
Η πόλη μας της Πρεβέζης είναι η δεύτερη και μόνη επαρχιακή πόλη της Ελλάδας (μετά την Αθήνα – Μέγαρο Μουσικής) που έχει σύνδεση και πρόσβαση σ’ αυτό το σπουδαίο γεγονός.
Να είμαστε όλοι εκεί.
π. Θεοδ. Μαρτζούχος
ΥΓ: Συζήτηση για τα παραπάνω, μπορεί κανείς να παρακολουθήσει, ανάμεσα στην μοναχή Helen Prejean και τους συντελεστές της όπερας, στον σύνδεσμο:
Μέλος με Α.Μ. 13363
