Δρ. Κοσμάς Κοψάρης, Προσεγγίζοντας την Τέταρτη Διάσταση του Γιάννη Ρίτσου. 

Η Τέταρτη Διάσταση του Γιάννη Ρίτσου ανακλά την περίοδο της ώριμης, μεστής και υψηλής ποιητικής σύλληψης του δημιουργού, όπως απηχείται μέσα από τη χρήση του εκτεταμένου δραματικού μονολόγου. Το ποιητικό υποκείμενο προβαίνει στα συνθέματα της συλλογής σε μια βυθομέτρηση του εαυτού του, ανιχνεύοντας έτσι τις πιο μύχιες, εσώτερες και ανεξερεύνητες πτυχές του ανθρώπινου ψυχισμού. Μέσα από τα δραματικά προσωπεία των ηρώων του τίθενται υπαρξιακά ζητήματα οντολογικής υφής, όπως της μοναξιάς, της επίδρασης που ασκεί ο χρόνος στην ψυχοσύνθεση των ανθρώπων και των δυσχερειών που εκείνοι αντιμετωπίζουν στο να αποδεχτούν τις αλλαγές που αντιλαμβάνονται ότι συντελούνται τόσο στον εξωτερικό κόσμο όσο και μέσα τους, αντιμετωπίζοντάς τες ως σημάδια της δικής τους φθοράς και παρακμής. Επίσης, η συλλογή αγγίζει ζητήματα που σχετίζονται με την ιδεολογική και συνειδησιακή πάλη του ατόμου το οποίο αισθάνεται ότι ασφυκτιά από την πίεση και το βάρος των δεσμευτικών καθηκόντων και υποχρεώσεών του απέναντι στην κοινωνία στην περίπτωση που εμφανίζονται εντός του με τη μορφή μιας απαράβατης ηθικής επιταγής. Επιπλέον, με τους αρχαιόθεμους μονόλογους της Τέταρτης Διάστασης ο ποιητής καταθέτει και αποκαλύπτει συνάμα στον αναγνώστη τις βιωματικές εμπειρίες που απεκόμισε από τις πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές της εποχής του, οι οποίες επέδρασαν καθοριστικά στην ψυχική του ενδοχώρα και καθόρισαν τον ιδιαίτερο προσωπικό του τρόπο ιδεολογικής θεώρησης, διεργασίας και πρόσληψης των σύγχρονών του ιστορικών εξελίξεων. 

Ο Ρίτσος καταμαρτυρεί εδώ τις τραυματικές του μνήμες από την τραγική μοίρα που επισκίασε την οικογένειά του. Πασχίζει να διατηρήσει στην ποιητική του γραφή ζωντανές και ανεξίτηλες στο χρόνο τις μορφές των αγαπημένων του συγγενικών προσώπων, δίνοντάς τους πνοή και υπόσταση μέσα από την επιβλητική παρουσία των δραματικών χαρακτήρων των μονολόγων του που εδράζονται στον χώρο της αρχαίας τραγωδίας. Ο ποιητής διαθέτει την καλλιτεχνική δύναμη και την ποιητική μαεστρία του να συνενώσει όλο αυτό το πλήθος των ετερόκλητων στοιχείων σε ένα ομοιόμορφο και αρμονικό σώμα με σκοπό να αναδείξει τα ιδιαίτερα συστατικά που στοιχειοθετούν το σύγχρονό του ιστορικό παρόν, εμποτισμένο με τις βιωματικές εμπειρίες του ποιητικού υποκειμένου, οι οποίες προβάλλονται ως απόρροια μιας συγκεκριμένης κοσμοθεωρίας. Στη συγκεκριμένη συλλογή σε καμία περίπτωση δεν παρουσιάζονται να αναιρούνται οι προηγούμενες ιδεολογικές πεποιθήσεις του Ρίτσου ούτε εκείνος επιχειρεί να αποκοπεί από το αγωνιστικό του παρελθόν.

 Δεν εγκαταλείπει τις ποιητικές του επάλξεις, αλλά, αντίθετα, επιζητεί να διεισδύσει ως δημιουργός σε περισσότερο ανεξερεύνητες περιοχές της ποιητικής του ιδιοσυστασίας, περιχαρακώνοντας με τον τρόπο αυτό το ρόλο του ως πνευματικός άνθρωπος που σέβεται τόσο τον εαυτό του όσο και τους συμπολίτες του. Απευθύνεται σε όλους με την ποίησή του η οποία αποτελεί καθρέφτη και ανακλαστικό δείκτη του οντολογικού και ιδεολογικού του σύμπαντος. Με τη στροφή του ποιητή στην Τέταρτη Διάσταση στην αρχαιότητα, μέσα από την άντληση και αξιοποίηση υλικού από την αρχαία τραγωδία, η ποίησή του διευρύνεται προς μια περισσότερο οικουμενική προοπτική. Μπορούν έτσι να τεθούν προς διερεύνηση καίρια ερωτήματα υπαρξιακής υφής που έχουν να κάνουν με τη θέση και τις δυνατότητες του σύγχρονου ανθρώπου σε ένα κόσμο φαινομενικά σταθερό, αλλά ουσιαστικά διαρκώς εξελισσόμενο. Ο Ρίτσος μέσα από τη σύνθετη αυτή διαδικασία έχει ως στόχο να κεντρίσει τον αναγνώστη του, διευρύνοντας το πεδίο των προβληματισμών του και παρακινώντας τον να δραστηριοποιηθεί και να επαναπροσδιορίσει το ρόλο και τη θέση του στην κοινωνία ως ενεργός συντελεστής και φορέας της εξέλιξης. 

Οι συγκεκριμένοι θεατρικοί μονόλογοι, λοιπόν, παρέχουν τη δυνατότητα στον δημιουργό μέσα από τον ισχυρό μηχανισμό των δραματικών μεταρσιώσεων που συντελείται να αναδείξει στην επιφάνεια προσωπικά του βιώματα και να εκμυστηρευτεί ενδόμυχες σκέψεις του. Πίσω από τα θεατρικά αυτά ποιήματα μπορεί κανείς να ανιχνεύσει «βαθιές εγγραφές της υπαρξιακής του ταλάντευσης». Οι ήρωες της συλλογής στοιχειοθετούν τα εξελισσόμενα πρόσωπα ενός κόσμου αιώνιου και διαρκώς μεταβαλλόμενου που επιχειρούν να αποδράσουν από το υπαρξιακό βίωμα της αφόρητης μοναξιάς, η οποία, όμως, από την άλλη τους έχει καταστήσει δυνατούς και ικανούς να αντιλαμβάνονται τις αόρατες και απροσδιόριστες δυνάμεις που θέτουν κάθε φορά σε κίνηση την ιστορία και επικαθορίζουν την πορεία της. Η δοκιμασία, συνεπώς, της μοναξιάς καθίσταται για εκείνους μια πολύτιμη εμπειρία, προκειμένου να αποκτήσουν την πολύτιμη γνώση και την εμπειρία του να αντιμετωπίζουν εφεξής τις αντίξοες καταστάσεις δίχως το φόβο και τον κίνδυνο της οριστικής απώλειας του εαυτού τους.

 Η Τέταρτη διάσταση εκφράζει σε συμβολικό επίπεδο την ίδια την ουσία της ποίησης η οποία αποδεσμεύει και λυτρώνει τον άνθρωπο από τις συμβάσεις των εξωτερικών δεσμεύσεων και καταναγκασμών. Υποδεικνύει στο άτομο ότι ο δρόμος προς την ελευθερία προϋποθέτει το να έχει κανείς τη δύναμη να απεγκλωβιστεί από τα ασφυκτικά πλαίσια μιας μονοκεντρικής θεώρησης του κόσμου και να είναι σε θέση να ατενίζει τα όσα συμβαίνουν γύρω του μέσα από το πρίσμα μιας ευρυγώνιας προοπτικής. Μονάχα έτσι μπορεί κανείς να αντιληφθεί τη σπουδαιότητα της ενότητας και διαλεκτικής του εσώτερου εαυτού με τον έξω κόσμο. Τα πρόσωπα των αρχαιόθεμων αυτών δραματικών μονολόγων, ενώ προέρχονται από την περιοχή του μυθικού παρελθόντος, δίνουν την εντύπωση στον αναγνώστη ότι ανήκουν στο παρόν της εποχής του ποιητή και ότι έχουν βιώσει ανάλογες ιστορικές εμπειρίες με εκείνον. 

Οι ήρωες, συνεπώς, της αρχαίας τραγωδίας στο ποιητικό σύμπαν της Τέταρτης Διάστασης μεταρσιώνονται και προσλαμβάνουν πρόσθετες δραματικές λειτουργίες και χαρακτηριστικά που έχουν ως κύριο στόχο να αναδείξουν το εδώ και τώρα της σύγχρονης ιστορικής, πολιτικής και κοινωνικής πραγματικότητας του Ρίτσου το οποίο επιδρά και διαμορφώνει τη συγκεκριμένη στάση και συμπεριφορά του ατόμου τόσο απέναντι στον ίδιο τον εαυτό του όσο και στην κοινωνία της οποίας αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι. Έτσι, τα πρόσωπα της αρχαίας τραγωδίας «εντάσσονται ερμηνευτικά» στον παρόντα χρόνο ώστε να ακολουθήσει στη συνέχεια η διαδικασία «της ποιητικής τους αποκαθήλωσης». Σε αυτή την προοπτική ενεργοποιείται και ο δραματικός μετασχηματισμός του αρχαίου μύθου από τον ποιητή, ο οποίος ανασημασιοδοτείται όσον αφορά τα συστατικά του στοιχεία και φορτίζεται με νέους συμβολισμούς χάρη στη δραματική μετάπλαση των χαρακτήρων και τη χρήση των αναχρονισμών. Οι τελευταίοι επιτελούν μια πολύ βασική λειτουργία δεδομένου ότι αναδεικνύουν και διαστέλλουν τη σημαντική του ιστορικού παρόντος του ποιητή, όπως εκείνο διαθλάται και αποτυπώνεται στο ποιητικό του σύμπαν μέσα από το φακό της βιωματικής του εμπειρίας. 

Με τον τρόπο αυτό κατορθώνει να εκφράσει ελεύθερα τις προσωπικές του απόψεις μέσα από το ασφαλές πλαίσιο και την αντικειμενική απόσταση του αρχαίου μύθου, υιοθετώντας κάθε φορά το κατάλληλο δραματικό προσωπείο ενός ήρωα της αρχαίας τραγωδίας προκειμένου να καταστήσει περισσότερο εμφανή στον αναγνώστη τον ιδεολογικό και πολιτικό χαρακτήρα της δικής του εποχής και τον αντίκτυπο εκείνης στον ψυχισμό των ανθρώπων. Συνεπώς, η συγκρότηση της πνευματικής και ποιητικής φύσης του Ρίτσου αποτελεί απόρροια και απόσταγμα συγκεκριμένων ιστορικών ζυμώσεων και διεργασιών που επέδρασαν καταλυτικά στη διαμόρφωση της ιδεολογικής του συνείδησης και παγίωσαν τη δημιουργικότητά του στη μεστότητα της ώριμης ποιητικής του εκφραστικής. 

Στη συλλογή συμπλέκονται το μυθικό στοιχείο με το αυτοβιογραφικό και το ιστορικό. Η διαπλοκή των τριών αυτών περιοχών αποβλέπει κυρίως στο να καταδείξει και να διαπραγματευτεί βασικά ζητήματα της σύγχρονης ιστορικής και βιωματικής εμπειρίας του ποιητή. Σε αυτή την εννοιολογική θεώρηση οι δραματικοί μονόλογοι συνιστούν ποιητικά αποστάγματα του ενδότερου συνειδησιακού του υποστρώματος, όπως καθορίστηκε «απ’ τη ζύμωσή του στον ιδεολογικοπολιτικό χώρο» κυρίως από το 1956 και ύστερα. Στην Τέταρτη Διάσταση ο Ρίτσος επιχειρεί να καταγράψει την καθημερινή του εμπειρία και να την αναγάγει σε μια «παν-χρονική, πανανθρώπινη οπτική γωνία». Στους συγκεκριμένους δραματικούς μονολόγους διεξάγεται μια σημαντική προσπάθεια διερεύνησης της ποιητικής ταυτότητας του δημιουργού της μέσα από τις λειτουργικές εκφάνσεις και την ιδιαίτερη χρήση των δραματικών χαρακτήρων που ως συμβολικές μορφές διαπερνούν τη περιοχή ενός απόμακρου και απροσδιόριστου χρονικά μυθικού παρελθόντος και φορτίζονται με ιδιότητες που προσδιορίζουν και απηχούν τα υπαρξιακά αδιέξοδα του ανθρώπου της σύγχρονης εποχής.

 Συνιστούν, επομένως, ένα καθρέφτη που αναπροσαρμόζεται κάθε φορά στις υψηλές απαιτήσεις του ποιητικού υποκειμένου ώστε να διεισδύσει στις πιο απόκρυφες πτυχώσεις της τέχνης του και να τις μεταρσιώσει σε ανακλαστικούς δείκτες θέασης της ίδιας της απεραντοσύνης του κόσμου και σε μέσο διερμήνευσής του. Η συγκεκριμένη καλλιτεχνική πρόθεση τον ωθεί στο να αποπειραθεί να αγγίξει και να διερευνήσει σε βάθος οντολογικά θέματα που σχετίζονται με την εσωτερική φθορά, τα υπαρξιακά αδιέξοδα του ατόμου, την απομάκρυνσή του από τις εστίες της πνευματικής του αναζωπύρωσης και τον ψυχικό του μαρασμό. 

Προβαίνει, συνεπώς, σε μια ανατομική μικροσκοπική  ανίχνευση των θανάσιμων εκείνων στοιχείων που επισκιάζουν την πνευματική ενόραση του ανθρώπου και απειλούν ανά πάσα στιγμή να τον οδηγήσουν, μέσα από την καθήλωσή του σε ένα αναπόδραστο τέλμα, στην ψυχική και υπαρξιακή του εξόντωση. Διαβλέποντας αυτούς τους κινδύνους για την άρτια και ομαλή εξέλιξη της κοινωνίας ο ποιητής πασχίζει να εναποθέσει στους συγκεκριμένους θεατρικούς μονολόγους της συλλογής την προσωπική του εμπειρία ζωής με σκοπό να προστατέψει τους συμπολίτες του από το να ενδώσουν και να καταστούν δέσμιοι των αόρατων αυτών παγίδων που ενυπάρχουν σε όλη την έκταση του κοινωνικού ιστού και αλλοιώνουν τη συνθετική υφή του. Πρόκειται για συγκεκριμένα βιώματά του που έχουν διαμορφώσει την πνευματική και ιδεολογική του υπόσταση, καταδεικνύοντας παράλληλα ως έμπρακτη απόδειξη την επίμονη και μακρόχρονη προσπάθεια του δημιουργού να αντισταθεί σθεναρά σε εκείνους τους εκφυλιστικούς εξωτερικούς μηχανισμούς που απέβλεπαν στο να αμαυρώσουν τη διαύγεια της πνευματικής του συνείδησης, οδηγώντας τον με τον τρόπο αυτό πρώτα σε έναν ατιμωτικό κοινωνικό και ηθικό θάνατο και τελικά στην ίδια τη φυσική του εξόντωση. 

Οι εκτενείς δραματικοί μονόλογοι της συλλογής καταδεικνύουν ουσιαστικά την υπαρξιακή αγωνία του για περιχαράκωση της εσωτερικής του αξιοπρέπειας και για τη διεκδίκηση μιας θέσης στον νέο κόσμο που αντιλαμβάνεται ότι ορθώνεται γύρω του και τον καλεί να αναλάβει πρόσθετα καθήκοντα και αρμοδιότητες ως πνευματικός άνθρωπος και ποιητής με διαυγές καλλιτεχνικό ένστικτο και οξυδερκή κριτικό αισθητήρα. Η ασθματική ανάσα του ποιητικού υποκειμένου εδώ συνενώνεται με τη βαθιά πείρα ζωής και την ποιητική του αυτογνωσία η οποία προβάλλεται ως απόσταγμα και παρακαταθήκη μακροχρόνιων ιδεολογικών και κοινωνικών αγώνων. Επιπλέον, εξετάζεται στην Τέταρτη Διάσταση η δυνατότητα πραγμάτωσης της προσωπικής επιλογής και θέσης του ατόμου στην περίπτωση που εκείνη εμφανίζεται να αποκλίνει και να μην συνάδει με τους αξιακούς κώδικες και τις υπαγορεύσεις της συλλογικής βούλησης όταν εκείνες επιδρούν καταλυτικά στον εσώτερό του ψυχικό καμβά με τη μορφή ενός επιτακτικού και απαράβατου ηθικού χρέους που πρέπει δεσμευτικά και απαρέγκλιτα να τηρηθεί. Συνεπώς, αναδύεται εύλογα το ερώτημα του αν η προοπτική της κοινωνικής στράτευσης επιτρέπει την ευόδωση των εσώτερων ατομικών επιθυμιών.

   Ο Ρίτσος, επίσης, μέσα από την εκτύλιξη των δραματικών χαρακτήρων των ηρώων του θέτει προς διερεύνηση στον αναγνώστη κοινωνικά ζητήματα πολιτικής, ιδεολογικής και φιλοσοφικής υφής που κεντρίζουν σε συλλογικό επίπεδο τον άνθρωπο της σύγχρονής του ιστορικής πραγματικότητας. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, ότι σμιλεύει τους ήρωες των μονολόγων του έτσι που να καθιστά σαφές πως εκείνοι έχουν εμπεδώσει το ρόλο και τη θέση τους μέσα στη ρευστότητα των κοινωνικών καταστάσεων χωρίς, όμως, να παραιτούνται τελικά από τη διεκδίκηση μιας αίσιας και ευοίωνης προοπτικής για την ιστορική μοίρα του ανθρώπου. 

Οι μυθικοί ήρωες που υιοθετούνται εδώ από το χώρο της αρχαίας τραγωδίας σκόπιμα αναπροσαρμόζονται ποιητικά όσον αφορά τον τρόπο που στέκονται αντιμέτωποι απέναντι στο ατομικό και κοινωνικό τους πεπρωμένο με σκοπό να καταδείξουν πως τα σημάδια του χρόνου επέδρασαν καταλυτικά πάνω τους, αποκαλύπτοντας τη φθορά των πραγμάτων και την οριστική διάψευση ενός μεγάλου μέρους των οραμάτων τους. Αισθάνονται τότε ότι πνίγονται και ασφυκτιούν από την πίεση που ασκεί πάνω τους ο προδιαγεγραμμένος κοινωνικός τους ρόλος. Εκφράζουν την ανάγκη να προβάλουν αντίσταση απέναντι σε εκείνα «τα σχήματα συμβατικότητας» στα οποία τους καθηλώνει ένα κοινωνικό κατεστημένο από το οποίο επιζητούν για ένα διάστημα να αποδράσουν αναζητώντας έτσι καταφύγιο στη δυνατότητα της ελεύθερης ατομικής βούλησης. 

   Η συγκεντρωτική επιτομή Τέταρτη Διάσταση, λοιπόν, συνιστά ένα καθοριστικό μεταβατικό στάδιο για την εξέλιξη και τη διαμόρφωση του ώριμου ποιητικού έργου του Ρίτσου. Στη μεγαλύτερή της έκταση συμπεριλαμβάνει αρχαιόθεμα συνθέματα που εμπεριέχονται όλα στην έκδοση της συλλογής του 1972. Εξαίρεση αποτελεί η Φαίδρα που γράφτηκε κατά την χρονική περίοδο 1974-1975 και προστέθηκε στην έκτη έκδοση της συλλογής που κυκλοφόρησε το 1978. Οι μονόλογοι της Τέταρτης Διάστασης αντλούν το υλικό τους κυρίως από την αρχαία τραγωδία, όπως θα διαπιστωθεί και από την παρούσα εργασία στην οποία θα επιχειρηθεί ερμηνευτική ανάλυση και επεξεργασία δύο πολύ σημαντικών μονολόγων της συλλογής, του Ορέστη και του Φιλοκτήτη, που καταδεικνύουν περισσότερο από κάθε άλλον τον σαφή προσανατολισμό της ώριμης ποιητικής πορείας του Ρίτσου και τις βαθύτερες υπαρξιακές του αναζητήσεις, οι οποίες επισφράγισαν την όψιμη δημιουργική του έκφραση. Συνεπώς, η τραγωδία μαζί με το έπος στοιχειοθετούν τις πηγές έμπνευσης και άντλησης του πρωτογενούς υλικού πάνω στο οποίο θα στηριχθεί ο ποιητής για τη σύνθεση των αρχαιόθεμων δραματικών του μονολόγων.

 Η Τέταρτη Διάσταση ως χώρος μιας εναλλακτικής καλλιτεχνικής σύλληψης του δημιουργού διαφοροποιείται αισθητά από το ποιητικό φόντο του πρότερου έργου του. Στις παλαιότερες ποιητικές του συνθέσεις ο Ρίτσος πάσχιζε να στερεώσει τις ποιητικές εικόνες του πάνω στη βάση ενός συμπαγούς ρεαλιστικού και συγχρονικού ιστορικού καμβά. Στη συγκεκριμένη προοπτική οι ήρωες των προηγούμενων ποιητικών συλλογών εκπροσωπούσαν καθαρά φορείς της σύγχρονης ιστορικής και βιωματικής του εμπειρίας που εμφανίζονταν στα ποιήματά του να αγωνίζονται για την επίτευξη της κοινωνικής αναδόμησης και ανάτασης σύμφωνα με τις υπαγορεύσεις ενός δεσμευτικού συλλογικού οράματος, το οποίο ισοδυναμούσε για εκείνους με την εκπλήρωση του ιστορικού τους ρόλου για ένα ελπιδοφόρο μέλλον. Η συγκεκριμένη, όμως, διεργασία του ποιητικού υποκειμένου, που είχε να κάνει με την ποιητική μετάπλαση της γύρω του κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας, μετοχετεύονταν στην ποίησή του με άμεσο τρόπο, καταδεικνύοντας με σαφήνεια τις εμπειρίες του από την περίοδο της Κατοχής, της Αντίστασης και του εμφυλίου. 

Στην Τέταρτη Διάσταση, αντίθετα, εντοπίζονται κάποιες βασικές διαφορές συγκριτικά με τις τεχνικές που υιοθετούσε εκείνος έως τότε όσον αφορά τον τρόπο μετάδοσης και αποτύπωσης της συγχρονικής βιωματικής του εμπειρίας. Εδώ δεν διακρίνονται άμεσες ενδείξεις, αναφορές ή υπαινιγμοί που να υποδεικνύουν την αγωνία του ποιητή για την ιστορική μοίρα και τύχη του λαού του μέσα από τα αντίστοιχα προσδιοριστικά σημεία που να παραπέμπουν άμεσα σε γεγονότα και καταστάσεις της ανάλογης περιόδου. Η έγνοια της καθημερινότητας στην Τέταρτη Διάσταση αναβλύζει και αποτυπώνεται στη συμπεριφορά και δράση των δραματικών χαρακτήρων της συλλογής που προέρχονται από το πεδίο του αρχαίου μύθου και οι οποίοι διαγράφονται να διακρίνονται για το υπαρξιακό τους βάθος και για τις ψυχολογικές τους βυθομετρήσεις. 

Η στροφή του ποιητή στην αρχαιότητα συντελεί καταλυτικά, ώστε οι ήρωες των συνθεμάτων να συνιστούν ποιητικές μορφές μιας υποτιθέμενης εναλλακτικής πραγματικότητας η οποία διαμορφώνεται και αποκρυσταλλώνεται μέσα από τη διαπλοκή και συνύφανση του αυτοβιογραφικού με το μυθικό στοιχείο με φόντο κάθε φορά ένα φανταστικό σκηνικό. Σε αυτό το σημείο καθίσταται αναγκαίο να επισημανθεί το πώς λειτουργεί και χρησιμοποιείται ο μύθος και η έννοια του χρόνου σε όλες γενικά τις αρχαιόθεμες συνθέσεις της συλλογής με ειδικότερη επικέντρωση στους δύο δραματικούς μονολόγους που θα εξεταστούν στη συγκεκριμένη εργασία. Από τη μια, λοιπόν, εντοπίζεται ο χρόνος ενός απώτερου μυθικού παρελθόντος ενώ από την άλλη ο παροντικός χρόνος του εδώ και τώρα της σύγχρονης ιστορικής πραγματικότητας του ποιητή.  

Οι δύο χρόνοι επέχουν στον κάθε μονόλογο μια ισότιμα διακριτή θέση χωρίς να συμφύρονται, να αντικρούονται και να αλληλοαναιρούνται. Αντίθετα, συντελούν καθοριστικά, μέσα από την ισοδύναμη διάταξη και δυναμική τους, στην ανάδειξη των βασικών ιδεών που θέλει να επιδείξει ο ποιητής μέσα από τη συγκεκριμένη τεχνική της συνένωσης δύο διαφορετικών χρονικών εποχών. Στην προκειμένη περίπτωση εύστοχα ο Δάλλας παρατηρεί ότι εδώ πρόκειται για μια «αμφιχρονία» καθώς οι δύο χρόνοι με τις ανάλογες ιδιότητές τους συνυπάρχουν και διατηρούνται στο ακέραιο. Ως εκ τούτου, οι δύο κόσμοι που προκύπτουν ως απόρροια δύο διαφορετικών χρονικών περιόδων, του παρελθοντικού-μυθικού και του παροντικού-ιστορικού, συνυπάρχουν και επικοινωνούν μέσα από μια διαδικασία γόνιμης διαλεκτικής. 

Η συγκεκριμένη επισήμανση καθίσταται ιδιαίτερα σημαντική για τη μελέτη δραματικών μονολόγων με υπόθεση αντλημένη από την περιοχή της αρχαίας τραγωδίας, δεδομένου ότι ο τρόπος που χειρίζεται εδώ ο Ρίτσος το μύθο ως μεταγωγικό εργαλείο για την προβολή καίριων ζητημάτων της σύγχρονής του κοινωνικής και ιστορικής συγκυρίας αποκλίνει αισθητά σε βασικά σημεία από τη λεγόμενη μυθική μέθοδο του αγγλοσαξονικού μοντερνισμού που μετοχετεύτηκε στην Ελλάδα από βασικούς εκπροσώπους του αντίστοιχου ελληνικού μοντερνισμού όπως το Σεφέρη και το Σινόπουλο. Σε εκείνη την περίπτωση ο κόσμος και τα πρόσωπα του αρχαίου μύθου εμφανίζονται να περνούν αυτόματα στην περιοχή του παρόντος σαν να πρόκειται για υπαρκτές οντότητες του σύγχρονου κόσμου. Το μυθικό παρελθόν εκεί δίνει την εντύπωση στον αναγνώστη ότι διαλύεται στη χορεία της σύγχρονης πραγματικότητας από την οποία τελικά δεν συνιστά διακριτή χρονική βαθμίδα. Αντίθετα στις δραματικές συνθέσεις της Τέταρτης Διάστασης διαγράφεται η αντίστροφη πορεία: 

Το καθημερινό, το οικείο και επίκαιρο του σύγχρονου κόσμου ανάγεται στον παρελθόντα χρόνο. Η συγκεκριμένη αναγωγική διαδικασία, όμως, δεν καθηλώνεται μέσα στο δεσμευτικό πλαίσιο της επικράτειας ενός μνημειωμένου μυθικού παρελθόντος, αλλά ολοκληρώνεται με την ενεργοποίηση του μηχανισμού της ενδιάμεσης εκείνης κατάστασης που επιτρέπει στις δύο χρονικές ζώνες, τόσο, δηλαδή, στη μυθική-παρελθοντική όσο και στην παροντική-ιστορική να συνυπάρξουν  ισοδύναμα διατηρώντας η καθεμιά την ιδιαίτερη και διακριτή τους υπόσταση. Σε αυτό το πλαίσιο τα δύο χρονικά είδη που εκπροσωπούν αντίστοιχα τα διαφορετικά πεδία της ανθρωπολογίας και της ιστορίας μετασχηματίζονται σε ισοδύναμα ενεργειακά φορτία που, μεταφερμένα σε ένα καινούργιο πλαίσιο κατάλληλο για περισσότερο σύνθετες αλληλεπιδράσεις, προσλαμβάνουν την κοινή ιδιότητα της «ομοχρονίας», κινούμενα πλέον ομόρροπα και όχι έκκεντρα από τις επάλληλες σπειροειδείς κινήσεις των διαρκώς εναλλασσόμενων ποιητικών δορυφόρων που και εκείνοι με τη σειρά τους συμμορφώνονται όσον αφορά την εκάστοτε τροχιά τους με τους ιδιαίτερους νόμους λειτουργίας του ποιητικού σύμπαντος του Ρίτσου. 

Έτσι, ανάλογα  με την ιδιαίτερη έμφαση και βαρύτητα που θέλει να προσδώσει κάθε φορά ο ποιητής σε μια κατάσταση, ενισχύει αντίστοιχα τη δικαιοδοσία της μιας ή της άλλης περιοχής. Σε αυτή την προοπτική νομιμοποιείται η δυνατότητα να ανατραπεί, ανάλογα με τις εκάστοτε ποιητικές απαιτήσεις, ο καθιερωμένος και αναμενόμενος επιτελεστικός ρόλος του παραδοσιακού ήρωα και να υποταχτεί στις απαιτήσεις του  «“σύγχρονου” υποκριτή ή αφηγητή του». Ως εκ τούτου, ο ποιητής χειρίζεται ελεύθερα τον μύθο του, προσαρμόζοντάς τον κάθε φορά στις ιδιαίτερες ιδεολογικές, πολιτικές και κοινωνικές απαιτήσεις και ανάγκες της εποχής του, τις οποίες θέλει να τις καταστήσει σαφείς μέσα από το ποιητικό του έργο. 

Επιπλέον, αξιοποιεί σε κάποιες περιπτώσεις τις σιωπές ή τα κενά του αρχαίου μύθου με σκοπό να αναδείξει την κεντρική ιδέα που θέλει να προβάλει διαστέλλοντας παράλληλα τη λειτουργία και τη σημαντική των επιμέρους νοημάτων που την πλαισιώνουν. Υπάρχουν περιπτώσεις όπου η υπόθεση της αρχαίας τραγωδίας ανατρέπεται ριζικά όσον αφορά την ιδεολογική ιδιοσυστασία των βασικών χαρακτήρων της. Χαρακτηριστική η περίπτωση του δραματικού μονολόγου Ορέστης, όπου εδώ ο ομώνυμος ήρωας εμφανίζεται να απορρίπτει εντελώς στη συνειδησιακή του ενδοχώρα την ιδέα του τέλεσης του φονικού, καθώς συνιστά για εκείνον ένα επιτακτικό καθήκον που του επιβάλλεται εξωτερικά με τη μορφή μιας ηθικής δέσμευσης. 

Ο Ορέστης εδώ δεν θυμίζει σε τίποτε τον αντίστοιχο ήρωα του Αισχύλου στις Χοηφόρους ο οποίος προβαίνει στην τέλεση του διπλού φονικού δίχως αμφιβολίες και αμφιταλαντεύσεις για το ρόλο του. Αντίθετα, ο Ορέστης του Ρίτσου διακατέχεται από πλήθος αμφιβολιών και μέχρι το τέλος του έργου εμφανίζεται να μην είναι απόλυτα σίγουρος  για το δίκαιο και για το ορθό της πράξης του. Αμφισβητεί την αποστολή του και δεν διστάζει να αντιπαραθέσει τη δική του προσωπική άποψη η οποία διαφοροποιείται από την ομόφωνη συλλογική απόφαση για το προκείμενο ζήτημα της εξόντωσης του παράνομου βασιλικού ζευγαριού. Ανάλογα δείγματα απόκλισης από το αρχαίο πρότυπο διαπιστώνονται και σε άλλους δραματικούς μονολόγους της συλλογής, όπως για παράδειγμα στην Ισμήνη. Εκεί ο τρόπος που λειτουργεί η ηρωίδα, με τον έντονο ερωτικό πόθο που την διακατέχει για τον Αίμονα, καταδεικνύει την απόκλιση του ποιητή από τον μύθο, όπως διαφαίνεται μέσα από τη διαφοροποίηση των χαρακτήρων του έργου σε σχέση με τους αντίστοιχους της ομώνυμης τραγωδίας του Σοφοκλή. 

Χαρακτηριστικό, επίσης, της συγκεκριμένης συλλογής αποτελεί η θέαση του παρελθόντος μέσα από αναγνωριστικούς δείκτες του σύγχρονου κόσμου, οι οποίοι αποβλέπουν κατά κύριο λόγο στην ανάδειξη και επικύρωση της βαρύτητας του ιστορικού παρόντος του ποιητή. Αυτό καταμαρτυρεί ότι ο Ρίτσος σε καμία περίπτωση δεν επιχειρεί να αποδράσει από τις εμπειρίες του καιρού του, ακόμη και αν είναι τραυματικές για εκείνον, αλλά, αντίθετα, από τα μυθικά πεδία ενός απροσδιόριστου και απόμακρου παρελθόντος, όπου μας παραπέμπει η εκτύλιξη της υπόθεσης των αρχαιόθεμων δραματικών μονόλογων, μεταβιβάζει στον αναγνώστη, μέσα από την παράθεση στοιχείων και χαρακτηριστικών δηλωτικών του σύγχρονου πολιτισμού, τους προβληματισμούς και τις υπαρξιακές ταλαντεύσεις των μυθικών ηρώων των συγκεκριμένων συνθεμάτων σαν να πρόκειται για τα θεμελιώδη ζητήματα που απασχολούν τον άνθρωπο και στοχαστή των ημερών του. 

Οι δύο εποχές του παρελθόντος και του παρόντος καθίστανται ευδιάκριτες. Οι αναφορές, όμως, σε τραμ, γραμμόφωνα, δημοσιογράφους ή οι περιγραφές που παραπέμπουν σε στυλ, τάσεις και συνήθειες της σύγχρονης εποχής αποβλέπουν όχι στο να πολτοποιήσουν και να διαλύσουν το παρόν στην αχρονία του μυθικού αλλά, αντίθετα, να το θέσουν σε πρώτο πλάνο και να το εμπλουτίσουν με εκείνες τις αλήθειες που έχουν γενικό κύρος και καθολική ισχύ, όπως αναδύονται και μετοχετεύονται στον αναγνώστη από τις τραυματικές εμπειρίες και τα βιώματα των βασικών προσώπων των μονολόγων που τα αναμοχλεύουν και πάλι στη μνήμη τους προκειμένου να μπορέσουν να ξεπεράσουν τις φοβίες του παρελθόντος και να συμφιλιωθούν με τον αληθινό εαυτό τους. Το παρόν, συνεπώς,  διεισδύει στην περιοχή του μυθικού παρελθόντος μέσα από την τεχνική της υιοθέτησης αναχρονισμών. Είναι ο χώρος που συνιστά ενεργό και ανοιχτό πεδίο διαπραγματεύσεων, διεκδικήσεων και πραγμάτωσης των κοινωνικών αγώνων. Εκεί δομούνται οι βάσεις για μια αίσια συνέχεια και ιστορική προοπτική του λαού του.  Η αξιοποίηση του μυθικού παρελθόντος, λοιπόν, στοχεύει στην προβολή των ζητημάτων που απασχολούν τη βιωματική εμπειρία του ποιητικού υποκειμένου ως ζωντανό κύτταρο του κοινωνικού του οργανισμού. 

Αυτό το πλάνο εξυπηρετεί και η στροφή του Ρίτσου στην αρχαία τραγωδία, καθώς και ο ιδιαίτερος τρόπος που επεξεργάζεται και ανασυνθέτει μέσα από το ποιητικό του φίλτρο τα στοιχεία που δίνει ο αρχαίος μύθος. Το νησί που κατοικεί ο Φιλοκτήτης, για παράδειγμα, ίσως είναι η Λήμνος. Η αοριστία που υιοθετείται εδώ δίνει τη δυνατότητα στο δημιουργό να προσδώσει μια διασταλτική έννοια των βασικών ζητημάτων που ταλανίζουν έναν ήρωα από την περιοχή του μυθικού παρελθόντος με σκοπό να διαφανεί σε ένα δεύτερο πεδίο ότι σε αυτούς τους προβληματισμούς ενυπάρχει η έντονη υπαρξιακή αγωνία του ποιητή για την εδραίωση της θέσης του στον δικό του κόσμο μέσα από μια οδυνηρή αναμέτρηση με τον ίδιο του τον εαυτό. Με τον τρόπο αυτό η αγωνία του Ρίτσου για την ιστορική μοίρα και το πεπρωμένο του σύγχρονου ανθρώπου προσκτά μεγαλύτερη βαρύτητα και διαχρονική ισχύ. 

Επιπλέον, οι ήρωες της αρχαίας τραγωδίας συνιστούν το κατάλληλο μέσο που θα επιτρέψει στον ποιητή να εκφράσει την πικρία του σχετικά με την μη αναγνώριση της προσφοράς του από τους ιδεολογικούς συντρόφους της παράταξής του, καθώς και την ανησυχία του για το πολιτικό μέλλον του τόπου του. Οι δραματικοί χαρακτήρες στοιχειοθετούν, λοιπόν, ένα ασφαλές προσωπείο που του εξασφαλίζει την απαραίτητη απόσταση και αντικειμενικότητα, ώστε να εκμυστηρευτεί τις εσώτερες ιδέες και μύχιες σκέψεις του σαν να ήταν ένας άλλος. Έτσι, καταφέρνει να απομακρυνθεί από τη συναισθηματική φόρτιση και να γίνει περισσότερο αποκαλυπτικός και ελεύθερος τόσο απέναντι στον αναγνώστη όσο και στον ίδιο του τον εαυτό. Οι ψυχικές και υπαρξιακές καταστάσεις που βιώνουν οι μυθικοί του ήρωες συνηχούν αντίστοιχες δυσκολίες και ψυχολογικά αδιέξοδα που θα μπορούσε να βιώσει ανάλογα και ο άνθρωπος της σύγχρονης εποχής. Ο πόλεμος, με την παρεπόμενη φθορά και το θάνατο που προκαλεί στο πέρασμά του, αποβαίνει εξίσου εφιαλτικός και ολέθριος για την ψυχοσύνθεση του ανθρώπου της κάθε εποχής. Σε αυτή τη θεώρηση οι ήρωες του μυθικού παρελθόντος της Τέταρτης Διάστασης κουβαλούν τις τραυματικές εμπειρίες και μνήμες από έναν Τρωικό πόλεμο ακριβώς με τον ίδιο τρόπο με το άτομο της σύγχρονης ιστορικής εμπειρίας που κατόρθωσε να βγει όσο μπορούσε περισσότερο αλώβητο από την ταραχώδη και δραματική για τα ελληνικά δεδομένα δεκαετία του 1940-1950.

 Ο άνθρωπος που πασχίζει να διατηρήσει ακλόνητα τα ιδανικά και τις ηθικές του αξίες, που δίνει σκληρή μάχη ακόμη και με τον ίδιο του τον εαυτό ώστε να περισώσει την τιμή του στις δύσβατες ιστορικά στιγμές και συγκυρίες, αναπόφευκτα θα έρθει αντιμέτωπος με τη βία του πολέμου. Υπάρχει περίπτωση να βιώσει ακόμη, όπως ο ποιητής, την εμπειρία της προδοσίας και του αλληλοσπαραγμού από το καθεστώς ενός εμφυλίου πολέμου ή την τραγική απογοήτευση και τη ματαίωση των προσδοκιών του εξαιτίας των ιδεολογικών συγκρούσεων και αντεγκλήσεων των άλλοτε συντρόφων και συναγωνιστών. Αυτή την αντίληψη και στάση ζωής απηχεί και ο Αίαντας του Σοφοκλή ο οποίος αγωνίζεται για τα ιδανικά του ακόμα και τη στιγμή που βλέπει ότι οι παλιοί του σύντροφοι τον έχουν εγκαταλείψει και έχουν ενδώσει σε πολιτικές καιροσκοπισμού και σε δόλιες τακτικές παρασκηνιακών ραδιουργιών, διαβουλεύσεων και συνομωσιών. 

Αντίστοιχα και ο Ρίτσος, μέσα από τον ομώνυμο δραματικό ήρωα του δικού του μονολόγου, πασχίζει να περιφρουρήσει το κατασταλαγμένο συνειδησιακό πλέγμα αξιών και ιδανικών του παρά τις απανωτές απογοητεύσεις που έχει δοκιμάσει και υποστεί στον ιδεολογικό του χώρο. Αγωνίζεται ώστε να προασπίσει και να υποστηρίξει τις θεωρητικές του αντιλήψεις και ιδεολογικές του τοποθετήσεις σχετικά με τον άνθρωπο και την κοινωνία, καθώς και για να αναδείξει την αξία της ποιητικής του τέχνης. Η χρήση του παρελθόντος από τον ποιητή αποτελεί απόρροια της ανησυχίας του για την τρέχουσα πολιτική και κοινωνική κατάσταση της εποχής του. Είναι αναγκαίο να αποσαφηνιστεί ότι δεν χρησιμοποιεί το παρελθόν ως καταφύγιο προκειμένου να αποδράσει και να ξεφύγει από τις ιστορικές απαιτήσεις ενός παρόντος που το θεωρεί βασανιστικό και ασφυκτικό. Ο Ρίτσος σε καμία περίπτωση δεν διστάζει να αναμετρηθεί και να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της ιστορίας και των πολιτικών συγκυριών των ημερών του διακρίνοντας σε εκείνες δυσοίωνα σημάδια για ένα ρευστό και αβέβαιο μέλλον. Επίσης, δεν μπαίνει στη διαδικασία του να αξιολογήσει τη συμπεριφορά και τη στάση των συμπολιτών του απέναντι στις μεγάλες και ραγδαίες πολιτικές και ιστορικές αλλαγές συγκριτικά με το πόσο διαφορετική θα μπορούσε εκείνη δυνητικά να είναι, αν ζούσαν στις αντίστοιχες συνθήκες εκείνου του παρελθόντος που προσεγγίζει στις δραματικές συνθέσεις της Τέταρτης Διάστασης. Επιπλέον, δεν προσφεύγει στα περασμένα με σκοπό να εξακριβώσει ιστορικά γεγονότα που να καταμαρτυρούν με σαφή τρόπο τις αναλογίες με την ιστορική φύση και υφή της δικής του εποχής. 

Αντίθετα, το παρελθόν για το Ρίτσο συνιστά τον αρμό και συνδετικό κρίκο που θα συνενώσει το παρόν με το μέλλον της ιστορίας. Το μέλλον αυτό, όμως, θα αποτελέσει το πεδίο πραγμάτωσης και εκπλήρωσης των οραμάτων και προσδοκιών τόσων ανθρώπων που, όπως ο ποιητής, δεν έπαψαν ποτέ ούτε μια στιγμή να αγωνίζονται, διακινδυνεύοντας ακόμη και την ίδια τη ζωή τους και διεκδικώντας τη δικαίωση των κοινωνικών τους αγώνων. Επομένως, το παρελθόν για τον ποιητή δεν στοιχειοθετεί ένα μέσο υπέρβασης του σύγχρονου κόσμου αλλά ένα βασικό εργαλείο και ερμηνευτικό οδηγό για την βαθύτερη κατανόηση πτυχών του παρόντος που οι άνθρωποι του καιρού του ίσως δεν είχαν ακόμη αντιληφθεί σε όλη τους την έκταση και εμβέλεια. Η υποβλητική συνάντηση του Ρίτσου με τους ήρωες της αρχαίας τραγωδίας συντελεί ώστε να μετοχετευτούν αυτούσια στο υποσυνείδητο του αναγνώστη οι σύγχρονες βιωματικές εμπειρίες του ποιητικού υποκειμένου. 

Εκείνος, άλλωστε, εκτιμά ότι είναι καλύτερο το να απευθυνθεί στους συμπολίτες του από τις παρυφές ενός διαφορετικού κόσμου που ανήκει σε μια άλλη εποχή, οπλίζοντας παράλληλα τους ήρωες του μυθικού αυτού σύμπαντος με τα κατάλληλα προσωπεία μέσα από τα οποία αναδύονται, αποκτώντας διαχρονική ισχύ και βαρύτητα, τα συναισθήματα, οι απόψεις και οι ιδέες εκείνων ως αντίλαλος ουσιαστικά του ίδιου του ποιητή. Έτσι, στο Φιλοκτήτη του, ο Νεοπτόλεμος επιχειρεί να μεταπείσει τον ομώνυμο ήρωα ώστε να πάει στην Τροία με τα όπλα του και να πολεμήσει με σκοπό οι Έλληνες να διασφαλίσουν τη νίκη σύμφωνα με τον σχετικό χρησμό. Παρακινεί, όμως, τον ώριμο άντρα να φορέσει τη στιγμή που είναι να επιστρέψει στον πόλεμο ένα προσωπείο που θα τον προστατέψει, καθώς απουσίαζε για πολύ καιρό από την ενεργό δράση και το πρόσωπό του είχε καταστεί ευάλωτο στους κινδύνους. Ο Φιλοκτήτης τελικά δεν θα δεχτεί να φορέσει το προσωπείο ούτε του είναι απαραίτητο πια. Από τη στιγμή που πήρε την απόφαση να επιστρέψει στον ενεργό βίο, το πρόσωπό του άρχισε να μεταμορφώνεται και να αποκτά τα χαρακτηριστικά του προσωπείου, όπως και εκείνο αντίστοιχα τα δικά του. Σημειώνεται, δηλαδή, μια εναλλαγή-αντιστροφή ρόλων. Αυτό καταμαρτυρεί ότι πίσω από τις εκάστοτε μεταμφιέσεις των δραματικών προσώπων των μονολόγων εντοπίζεται ο ίδιος ο ποιητής που παράλληλα με τους δραματικούς χαρακτήρες που επιλέγει κάθε φορά μεταμορφώνεται και ο ίδιος αποκαλύπτοντας έτσι με ειλικρίνεια όλα τα στάδια από τα οποία διέρχεται η ερμηνευτική του θεώρηση τόσο ως πνευματικού ανθρώπου για τα μείζονος σημασίας ζητήματα που κεντρίζουν την εποχή του όσο και ως δημιουργού για εφάμιλλα θέματα ποιητικής.

 Ο ίδιος ο ποιητής αντιμετωπίζει όλη αυτή τη διαδικασία ως ο καθαυτό συντονιστής και διερμηνευτής της συγκεκριμένης συμπεριφοράς των ηρώων του, του ιδιαίτερου ρόλου που ανάλογα με την περίσταση εκείνοι επιτελούν, των διλλημάτων που ενίοτε αντιμετωπίζουν, καθώς και των τελικών τους επιλογών και αποφάσεων. Συνεπώς, ο Ρίτσος έχει πάντα τη μαεστρία και την ποιητική ευφυΐα του να διοχετεύει και να καθιστά σαφείς τις ιδέες του στον αναγνώστη με άμεσο τρόπο, ακόμη και αν παρεμβάλλεται ανάμεσά τους η διαμεσολάβηση τόσο των δραματικών προσώπων των μονολόγων της συλλογής όσο και των προσωπείων τους. Ο Ρίτσος οφείλει το αρχαιογνωστικό υλικό της Τέταρτης Διάστασης στη γενικότερη οικείωσή του με τα σχετικά κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Πρόκειται, δηλαδή, για αποστάγματα γνώσεων που εντάσσονται στην κλασική παιδεία του ποιητή. Με την Τέταρτη διάσταση ξεκινά η πιο άμεση, ουσιαστική και γόνιμη σχέση και επαφή του ποιητή με την αρχαιότητα.

 Ως εκ τούτου, οι εκτενείς πεζόμορφες συνθέσεις της συλλογής συνιστούν απόρροια μελέτης των αντίστοιχων αρχαίων τραγωδιών. Ο ποιητής δεν μπαίνει στη διαδικασία του να ενημερώσει τον αναγνώστη σχετικά με την ακριβή προέλευση του υλικού του, καθώς και για τις πηγές που χρησιμοποιεί. Θεωρείται ως δεδομένο ότι προκειμένου να προβεί, για παράδειγμα, στη σύνθεση του δικού του Φιλοκτήτη έχει ήδη μελετήσει και στηριχθεί προηγουμένως στην αντίστοιχη τραγωδία του Σοφοκλή. Συνεπώς, στους εκτεταμένους δραματικούς μονολόγους της συλλογής ο ποιητής αξιοποιεί το υλικό που αντλεί από την αρχαία τραγωδία, προκειμένου να κατασκευάσει και να ανασυνθέσει το κατάλληλο πλαίσιο στο οποίο θα εκτυλιχθεί η δράση των ηρώων μέσα από τη διαπλοκή του παρελθόντος με το παρόν. Οι πληροφορίες και οι γνώσεις που αποκομίζει από την αρχαιότητα ως καρπό της αρχαιογνωσίας του αξιοποιούνται ως αφόρμηση ώστε να προβεί στη συνέχεια στη δραματική ανάλυση των χαρακτήρων του. Συνιστούν, δηλαδή, το σημείο αφετηρίας που θα του επιτρέψει στην πορεία να διαπραγματευτεί και να εμβαθύνει σε ζητήματα που αφορούν το άμεσο ιστορικό παρόν, όπως εκείνο διαθλάται και μεταρσιώνεται στον ποιητικό καμβά του μέσα από μια γόνιμη διαλεκτική και συνθετική σχέση σύζευξης του μυθολογικού με το ιστορικό στοιχείο.

Δρ. Κοσμάς Κοψάρης, κριτικός.

Γιώργης Γιατρομανωλάκης, «Αρχαιογνωστικές αναγνώσεις του Γιάννη Ρίτσου και του Γιώργου Σεφέρη» στο Γιάννης Ρίτσος: ο ποιητής και ο πολίτης Διεθνές Συνέδριο, επιμ. Αικατερίνη Μακρυνικόλα, Στρατής Μπουρνάζος, Κέδρος, Αθήνα 2008, σ.99.

Σχολιάστε εδώ

Η διεύθυνση του email σας δεν θα δημοσιευθεί.


Διαβάστε επίσης

ΑΠΟΨΗ, ΑΡΘΡΑ, ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

Το έθιμο με τα πολυσπόρια

20/11/2023, 11:54 πμ

ΑΠΟΨΗ, ΑΡΘΡΑ, ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ, ΠΡΕΒΕΖΑ

Η Απελευθέρωση της πόλεως τοπική εορτή (του Θεόδωρου Δράκου)

24/10/2023, 8:56 μμ

ΑΠΟΨΗ, ΑΡΘΡΑ, ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

Στοιχεία και μαρτυρίες για τη Νικόπολη στη γραμματεία της βυζαντινής εποχής (Β΄Μέρος)

24/10/2023, 7:46 μμ

ΑΠΟΨΗ, ΑΡΘΡΑ, ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

Στοιχεία και μαρτυρίες για τη Νικόπολη στη γραμματεία της βυζαντινής εποχής

23/10/2023, 3:31 μμ

ΑΠΟΨΗ, ΑΡΘΡΑ, ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

Παναγία η Πρεβεζάνα

14/08/2023, 9:35 μμ

ΑΠΟΨΗ, ΑΡΘΡΑ, ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

Αντί επικηδείου για τον Γιώργο Ι. Μουστάκη

20/07/2023, 12:20 μμ

ΑΠΟΨΗ, ΑΡΘΡΑ, ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

Τουρκική Εισβολή στη Κύπρο. 49 χρόνια Κατοχής (του Γιάννη Γιώτη)

20/07/2023, 11:00 πμ

ΑΠΟΨΗ, ΑΡΘΡΑ, ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

Πνιγμοί στην θάλασσα και ασφαλής κολύμβηση (του Απόστολου Κατσανάκη)

18/07/2023, 2:23 μμ


To mypreveza.gr είναι το ενημερωτικό portal για το Νομό Πρέβεζας στο οποίο μπορείτε να δείτε όλες τις τοπικές ειδήσεις, αλλά και νέα από όλη την Ήπειρο, την Ελλάδα και τον κόσμο.

"Η δική σου Πρέβεζα με ένα μόνο κλικ."

Συνεργαζόμενα sites