Κοσμάς Κοψάρης, Η κάλπική λίρα-Οι ομπρέλες του Χερβούργου-Σημεία συνάντησης

Τί είναι αυτό που συνδέει ως βασική θεματική δύο από τις σημαντικότερες ταινίες-σταθμούς για τον ελληνικό και τον γαλλικό κινηματογράφο κατ’ αντιστοιχία; Η αληθινή αγάπη σε έναν ψεύτικο κόσμο ή η κάλπική αγάπη σε έναν κόσμο τόσο ρεαλιστικό όσο και κυνικό; 

Ας πάρουμε την ιστορία από την αρχή. Στην πρώτη ταινία, την «Κάλπικη λίρα» του Γιώργου Τζαβέλλα, το καθοδηγητικό νήμα για τις τέσσερις ιστορίες είναι μια κάλπικη λίρα που έχει τη δύναμη να ενώνει όσο και να χωρίζει τους ανθρώπους, να τούς κάνει να ονειρεύονται, μα συνάμα την ίδια στιγμή να προσγειώνονται απότομα σε μια πραγματικότητα αφιλόξενη, ακριβώς στο πρότυπο μιας ρεαλιστικής αναπαράστασης των εξαθλιωμένων όψεων της Αθήνας κατά τη δεκαετία του ’50. Σε ένα κόσμο που απεγνωσμένα αναζητούσε την μεταπολεμική του ταυτότητα μέσα στη χοάνη ενός αυτοματοποιημένου μηχανισμού που έτεινε να ακολουθήσει τα πρότυπα εκβιομηχάνισης της παγκοσμιοποίησης της Δύσης.

 Η ταινία βασίζεται ακριβώς πάνω σε αυτή τη διχοστασία μεταξύ ύπαρξης και αυταπάτης ύπαρξης, αυτοπραγμάτωσης και ψευδαίσθησης ευτυχίας σε μια κοινωνική πινακοθήκη που ενίοτε καθιερώνει την αλλοτρίωση ως κοινωνική νόρμα. Η ιστορία που έχει αγαπηθεί περισσότερο από τις τέσσερις θεματικές πλοκές της «Κάλπικης λίρας», είναι εκείνη του πιο λυρικού ζευγαριού που πέρασε ποτέ από το ελληνικό θέατρο και κινηματογράφο. Πρόκειται για την ιστορία του «σ’ αγαπώ», μιας αγάπης τόσο παραμυθένιας και αέρινης όσο και γήινης, σαν τον έρωτα της διπλανής πόρτας που στέκει κυριολεκτικά δίπλα μας, μάς πλησιάζει, αλλά, δυστυχώς, μάς προσπερνά. 

Όλους μας συγκινεί η αποτύπωση μιας αγάπης τόσο παθιασμένης σε ένα πορτρέτο, που επρόκειτο να απεικονίσει στην αιωνιότητα της τέχνης εκείνο τον παθιασμένο έρωτα που η υπολογιστική και εγκεφαλική καθημερινότητα έρχεται να ανατρέψει με μαθηματική ακρίβεια. Η πρωταγωνίστρια θα αφήσει το συναίσθημα για να υποταχθεί στις νόρμες της ανδροκρατούμενης κοινωνίας. Επανέρχεται στον αστικό καθωσπρεπισμό, καθώς οι κανόνες δεοντολογίας της εποχής δεν επιτρέπουν την αντίδραση στα πρότυπα του παγιωμένου κοινωνικού καθωσπρεπισμού. Η Αλίκη θα αφήσει τον φτωχό ζωγράφο, θα επανέλθει στην άνεση της πλούσιας ζωής της, θα παντρευτεί εκείνον που επιθυμεί ο πλούσιος πατέρας της, θα κάνει παιδί, κρατώντας μόνο ως θεωρητική ιδέα, χιμαιρική πλέον, μέσα της το πάθος της ανατροπής. 

Ο Παύλος είναι η άλλη όψη του νομίσματος. Θα εγκλωβιστεί στον δικό του ονειρικό κόσμο της τέχνης και του συναισθήματος, εκεί που το όνειρο δεν επιτρέπει να εισβάλλει η πραγματικότητα και να το ανατρέψει. Όταν μετά από χρόνια θα συναντηθούν για τελευταία φορά οι άλλοτε τόσο παθιασμένοι εραστές και η κάλπική λίρα θα χαθεί για πάντα, αξίζει να αναρωτηθεί κανείς τί νίκησε: ο καμβάς ενός πραγματικού παραμυθιού ή οι ανταποκρίσεις μιας συμβατικής πραγματικότητας; 

Μία δεκαετία περίπου αργότερα στο γαλλικό σινεμά θα λάβει χώρα μια ταινία-σταθμός με αντίστοιχο περιεχόμενο. Σε αυτή, ενορχηστρώνεται τόσο επιδέξια και αριστοτεχνικά ο κυνισμός στο μεταξένιο υφάδι ενός ρομαντικού παραμυθιού που μάς θυμίζει το λαχταριστό σπιτάκι της φρικτής μάγισσας στο παραμύθι: «Χάνσελ και Γκρέτελ». Όλοι οι διάλογοι της ταινίας τραγουδιούνται σαν ρετσιτατίβο. Την ταινία υπογράφει ο Ζακ Ντεμί, ενώ η έξοχη μουσική είναι του Μισέλ Λεγκράν. Όσο και αν η δεκαεπτάχρονη Ζενεβιέβ είναι ερωτευμένη με τον εικοσάχρονο Γκι, μένοντας έγκυος από κείνον, στο τέλος, όταν ο Γκι παρουσιαστεί στο στρατό και αναχωρήσει για την Αλγερία, αυτή θα επιλέξει να αποδεχτεί την πρόταση γάμου του έμπορου πολύτιμων λίθων Ρολάν Κασάρ, ο οποίος την ερωτεύτηκε με την πρώτη ματιά και της υπόσχεται να μεγαλώσει το παιδί της σαν να ήταν δικό του. Ο Γκι τραυματίζεται στην Αλγερία και επιστρέφει στο Χερβούργο, πριν περάσουν τα δύο χρόνια της θητείας του, αλλά η Ζενεβιέβ ακολούθησε ένα δρόμο περισσότερο ρεαλιστικό, μακριά από τα όμορφα-ποιητικά σκηνικά της ταινίας, φεύγοντας μαζί με τον σύζυγό της για μια νέα ζωή. 

Κοινό σημείο αναφοράς για τις δύο υπό εξέταση ταινίες είναι η απεγνωσμένη απόπειρα της τέχνης να εξιδανικεύσει τον έρωτα που η ίδια η πραγματικότητα τον αναιρεί. Στην περίπτωση της δεύτερης ταινίας, η έκπληξη για τον θεατή είναι ότι το μιούζικαλ μετατρέπεται σε ένα σκληρό κοινωνικό μελόδραμα στο τέλος, καθώς επικυρώνεται η ματαίωση της αγάπης με τον πιο σκληρά ρεαλιστικό τρόπο. Στην ταινία του Ντεμί έχει κανείς την εντύπωση ότι έχει αποδράσει στον κόσμο της «Αλίκης στη χώρα των θαυμάτων», απορώντας αν η νομοτέλεια ενός τόσο εξωπραγματικά τέλειου κόσμου θα μπορούσε να εφαρμοστεί στην πραγματικότητα. Αυτό, επιπλέον, που μάς κάνει να αναλογιστούμε σε βάθος το τι κινεί τα νήματα στις ενέργειες των δύο ηρωίδων στην κάθε ταινία είναι το ότι δεν είναι αρκετά δυνατές ώστε να αντισταθούν στα κοινωνικά πρέπει, προκαθορισμένα από τα αντρικά πρότυπα. 

Δεν είναι τυχαίο που η Αλίκη θα υποταχθεί στις αυστηρές συστάσεις του χήρου πατέρα της, ενώ η Ζενεβιέβ της χήρας μητέρας της. Άραγε, στην κάθε περίπτωση, η αγάπη των ζευγαριών ήταν ψεύτικη, τουλάχιστον όχι τόσο δυνατή, ή το μοντέλο ενός άκαμπτου κοινωνικού κομφορμισμού δεν είναι αρκετά ευλύγιστο ώστε να χωρέσει μια αληθινή αγάπη στην κάθε της έκφανση. Σε αυτή την ερμηνευτική βάση, τόσο οι ομπρέλες που δεξιώνονται τη βροχή στο Χερβούργο, όσο και η κάλπική λίρα στις φτωχογειτονιές της παλιάς Αθήνας, μεταρσιώνονται σε  σύμβολα έκφρασης της ανάγκης για αποδοχή της διαφορετικότητας σε έναν κόσμο που οριοθετεί την αγάπη ανάλογα με τις προβαλλόμενες κοινωνικές πεποιθήσεις και στερεότυπα. Τα κοινά νοήματα των δύο ταινιών τις καθιστούν περισσότερο διαχρονικές από ποτέ: η αγάπη είναι το  μόνο αληθινό όσο και δύσκολο να αποκτηθεί μέσα στις αγκυλώσεις ενός κόσμου επιτηδευμένα κάλπικου και απρόθυμου να τη δεχτεί ακριβώς όπως είναι. 

Κοσμάς Κοψάρης

Δρ. Φιλολογίας Π.Ι., Μεταδιδακτορικός Ερευνητής, κριτικός λογοτεχνίας, θεάτρου, κινηματογράφου.  


Σχολιάστε εδώ

Η διεύθυνση του email σας δεν θα δημοσιευθεί.


Διαβάστε επίσης

ΑΠΟΨΗ, ΑΡΘΡΑ, ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

Το έθιμο με τα πολυσπόρια

20/11/2023, 11:54 πμ

ΑΠΟΨΗ, ΑΡΘΡΑ, ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ, ΠΡΕΒΕΖΑ

Η Απελευθέρωση της πόλεως τοπική εορτή (του Θεόδωρου Δράκου)

24/10/2023, 8:56 μμ

ΑΠΟΨΗ, ΑΡΘΡΑ, ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

Στοιχεία και μαρτυρίες για τη Νικόπολη στη γραμματεία της βυζαντινής εποχής (Β΄Μέρος)

24/10/2023, 7:46 μμ

ΑΠΟΨΗ, ΑΡΘΡΑ, ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

Στοιχεία και μαρτυρίες για τη Νικόπολη στη γραμματεία της βυζαντινής εποχής

23/10/2023, 3:31 μμ

ΑΠΟΨΗ, ΑΡΘΡΑ, ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

Παναγία η Πρεβεζάνα

14/08/2023, 9:35 μμ

ΑΠΟΨΗ, ΑΡΘΡΑ, ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

Αντί επικηδείου για τον Γιώργο Ι. Μουστάκη

20/07/2023, 12:20 μμ

ΑΠΟΨΗ, ΑΡΘΡΑ, ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

Τουρκική Εισβολή στη Κύπρο. 49 χρόνια Κατοχής (του Γιάννη Γιώτη)

20/07/2023, 11:00 πμ

ΑΠΟΨΗ, ΑΡΘΡΑ, ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ

Πνιγμοί στην θάλασσα και ασφαλής κολύμβηση (του Απόστολου Κατσανάκη)

18/07/2023, 2:23 μμ


To mypreveza.gr είναι το ενημερωτικό portal για το Νομό Πρέβεζας στο οποίο μπορείτε να δείτε όλες τις τοπικές ειδήσεις, αλλά και νέα από όλη την Ήπειρο, την Ελλάδα και τον κόσμο.

"Η δική σου Πρέβεζα με ένα μόνο κλικ."

Συνεργαζόμενα sites