Η Ναυμαχία της Πρέβεζας έλαβε χώρα στις 28 Σεπτεμβρίου 1538 στην Πρέβεζα (βορειοδυτική Ελλάδα) μεταξύ του Οθωμανικού στόλου και του ενωμένου στόλου της Χριστιανικής Συμμαχίας (Holy League) η οποία συστήθηκε από τον Πάπα Παύλο τον Τρίτο. Λόγω της νίκης των Οθωμανών στη ναυμαχία αυτή, παρά το ότι οι Δυτικοί είχαν ναυτική υπεροπλία, η σημερινή Τουρκία θεωρεί εθνική γιορτή την ημέρα της Ναυμαχίας της Πρέβεζας, και η πόλη Πρέβεζα (Preveze) είναι διάσημη στον Τουρκικό λαό, επειδή το γεγονός προβάλλεται ευρέως στα σχολικά εγχειρίδια ιστορίας. Είναι τέτοια η ιστορική σημασία της Ναυμαχίας της Πρέβεζας για τον Τουρκικό λαό, ώστε τα πλέον σύγχρονα Τουρκικά υποβρύχια σήμερα αποτελούν σειρά με το όνομα Turkish Navy Submarines “Preveze”.. Ο ναύαρχος Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα θεωρείται εθνικός ήρωας, και το Μαυσωλείο του βρίσκεται στό Ναυτικό Μουσείο της Κωνσταντινούπολης. Εκεί επίσης βρίσκεται ο διάσημος πίνακας ζωγραφικής «H Ναυμαχία της Πρέβεζας» του ζωγράφου Ohannes Umed Behzad (1866). Δεν πρέπει να γίνεται ιστορική σύγχυση της Ναυμαχίας της Πρέβεζας (1538 μ.Χ.) με τη διάσημη επίσης Ναυμαχία του Ακτίου (31 π.Χ.) η οποία απέχει χρονικώς και αφορά μια εμφύλια διαμάχη Ρωμαίων, του Αντωνίου και του Οκταβιανού.
«H Ναυμαχία της Πρέβεζας» του ζωγράφου Ohannes Umed Behzad (1866).
Η Ναυμαχία
Τα ξημερώματα της 28ης Σεπτεμβρίου 1538, ο Andrea Doriaa με έκπληξη διαπίστωσε ότι οι Οθωμανοί έρχονταν κατευθείαν προς τα πλοία του. Ο Μπαρμπαρόσα είχε μετακινήσει το στόλο έξω από το αγκυροβόλιο και επιπλέον κινήθηκε νότια. Ο Turgut Reis ήταν ναυτική εμπροσθοφυλακή με έξι μεγάλα πλοία τύπου “fusta”, και η αριστερή πτέρυγα είχε περίπτυξη κοντά στην ακτή. Ο Andrea Doria δεν περίμενε μια τέτοια τολμηρή επιθετική κίνηση από την κατώτερη αριθμητικά δύναμη του τουρκικού στόλου, και έτσι χρειάσθηκε τρεις ώρες προκειμένου να δώσει εντολή να σηκώσουν άγκυρες για απόπλου, και να προετοιμασθεί για ναυμαχία, και μάλιστα πιέσθηκε από τους συνεργάτες του Grimani και Capello. Τελικά, οι δύο στόλοι συνεπλάκησαν στις 28 Σεπτεμβρίου 1538 στον Αμβρακικό Κόλπο (Gulf of Arta αναφέρεται στην ξένη ιστορική βιβλιογραφία), δίπλα στην Πρέβεζα. Η έλλειψη ανέμου δεν ήταν προς όφελος του Andrea Doria. Η τεράστια ενετική ναυαρχίδα “Galeone di Venezia” (= «Θύελλα της Βενετίας») με τα μεγάλα κανόνια της ακινητοποιήθηκε λόγω άπνοιας τέσσερα μίλια από την ξηρά και δέκα μίλια από τη θέση Sessola (κοντά στη Λευκάδα). Τα Χριστιανικά πλοία πάλευαν για να έρθουν σε βοήθεια, αλλά συντομότατα περιβαλλόταν από εχθρικές οθωμανικές γαλέρες (galleys). Ακάθεκτες οι δυτικές δυνάμεις ενεπλάκησαν σε μια μάχη που διήρκεσε ώρες και έκανε αρκετή ζημιά στο οθωμανικό ναυτικό. Όταν ο άνεμος δυνάμωσε, ο χριστιανικός στόλος τελικά άρχισε δράση, αφού πρώτα ο Andrea Doria εκτέλεσε μια σειρά χειρισμών πλεύσης, με σκοπό να προσελκύσει τους Οθωμανούς προς την ανοικτή θάλασσα (Ιόνιο πέλαγος) στόχο. Ο Ferrante Gonzaga, αντιβασιλέας Διοικητής της Σικελίας, ήταν στην αριστερή πτέρυγα του συνδυασμένου στόλου, ενώ οι Ιππότες της Μάλτας ήταν στη δεξιά πτέρυγα. Ο Andrea Doria έθεσε τέσσερις από τις ταχύτερες γαλέρες του, υπό τις διαταγές του ανιψιού του Giovanni Andrea Doria, ο οποίος έλαβε θέση μπροστά στό κέντρο της ναυμαχίας, μεταξύ του Ferrante Gonzaga και των Μαλτέζων Ιπποτών. Οι γαλέρες του Andrea Doria σχημάτισαν μια μακριά γραμμή πίσω τους, μπροστά από τις Παπικές και τις Βενετσιάνικες γαλέρες των Grimani και Capello. Ακριβώς από πίσω παρατάχθηκαν οι Βενετσιάνικες γαλέρες του Alessandro Condalmiero (Bondumier) και οι ανάμικτες Ισπανικές, Πορτογαλικές, και Γενοβέζικες γαλέρες υπό τις διαταγές του Francesco Doria, μαζί με τις “μπάρκες” (barques) και τα πλοία ναυτικής υποστήριξης. Ο Οθωμανικός στόλος είχε διαμορφωθεί σε διάταξη σχήματος Ύψιλον (Y). Ο Μπαρμπαρόσα μαζί με το γιο του Hasan Reis, αργότερα Hasan Pasha, τον Sinan Reis, τον Cafer Reis και τον Saban Reis, παρατάχθηκαν στο κέντρο. Ο Seydi Ali Reis διοικούσε την αριστερή πτέρυγα. Ο Salih Reis διοικούσε τη δεξιά πτέρυγα. Ο Turgut Reis, με τη συνεργασία του Murat Reis, του Güzelce Mehmet Reis και του Sadik Reis, διοικούσε την οπίσθια πτέρυγα. Οι Οθωμανοί γρήγορα ενεπλάκησαν με τα Ενετικά, τα Παπικά και τα Μαλτέζικα πλοία, αλλά ο Andrea Doria δίστασε να μεταφέρει το κέντρο των δυνάμεών του κατά μέτωπο προς τον Μπαρμπαρόσα. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να γίνονται πολλές κινήσεις (χειρισμοί πλεύσης), και πολύ λιγότερες πολεμικές αψιμαχίες. Ο Μπαρμπαρόσα ήθελε να επωφεληθεί από την έλλειψη ανέμου, η οποία ακινητοποίησε τα μεγαλύτερα σε μέγεθος Χριστιανικά πλοία (barques) τα οποία αντιπροσώπευαν στο μεγαλύτερο μέρος την αριθμητική διαφορά μεταξύ των δύο πλευρών. Αυτές οι “barques” έπεσαν ως εύκολη λεία στα χέρια των Οθωμανών οι οποίοι επιβιβάστηκαν σε αυτές και τις κατέλαβαν, από τις δικές τους πιο ευέλικτες γαλέρες και γαλιότια (galleys και galliots). Ο Andrea Doria προσπάθησε να παγιδεύσει τα Οθωμανικά πλοία ανάμεσα σε βολές των κανονιών του, από τις μπάρκες και τις γαλέρες του, αλλά απέτυχε. Στο τέλος της ημέρας, οι Οθωμανοί είχαν βυθίσει 10 χριστιανικά πλοία, έκαψαν 3 άλλα, αιχμαλώτισαν 36, και συνέλαβαν αιχμαλώτους 3000 ναύτες. Οι Οθωμανοί δεν αναφέρουν καθόλου απώλειες σε πλοία. Αναφέρουν όμως 400 νεκρούς και 800 τραυματίες. Είναι βέβαιο ότι ένας μεγάλος αριθμός Οθωμανικών πλοίων υπέστη μεγάλες ζημιές από τις βολές κανονιών της ναυαρχίδας “Galeone Di Venezia” που διοικούνταν από τον Alessandro Condalmiero. Το επόμενο πρωί, παρά τον ευνοϊκό άνεμο, μη θέλοντας να διακινδυνεύσει την Ισπανική και Γενοβέζικη αρμάδα, ο Andrea Doria εγκατέλειψε το πεδίο της μάχης και διέταξε πλεύση προς Κέρκυρα, κωφεύοντας στις εκκλήσεις των Ενετών, των Μαλτέζων και των Παπικών Διοικητών συνεχίσουν τον αγώνα. Πάντως στη σημερινή Ιταλία ο Andrea Doria εκτιμάται ιδιαίτερα ως ιστορικό πρόσωπο, κεντρική δε λεωφόρος της Ρώμης φέρει το όνομά του.
Διάταξη της ναυμαχίας
Επακόλουθα της Ναυμαχίας της Πρέβεζας
Είναι ευρέως αποδεκτή η υπεκφυγή του Andrea Doria στη Ναυμαχία της Πρέβεζας, όπως και η έλλειψη ζήλου του. Αυτά οφείλονταν πιθανότατα στην απροθυμία του να ριψοκινδυνεύσει την ασφάλεια των δικών του πλοίων. Ο ίδιος ο Doria, Γενοβέζος, ήταν ιδιοκτήτης ενός υποτυπώδους αριθμού πλοίων της Ισπανικής και Γενοβέζικης αρμάδας. Πέραν αυτού είχε και μια μακροχρόνια εχθρότητα προς τη Βενετία. Η ίδια η πόλη του η Γένοβα, ήταν σκληρός αντίπαλος της Βενετίας, την ανταγωνίζονταν λυσσαλέα, και στο κάτω – κάτω, θεωρούσε ότι ο Οθωμανικός στόλος τη Βενετία είχε ως στόχο της επιθετικότητάς του. Το επόμενο έτος 1539, ο Μπαρμπαρόσα επέστρεψε και κατέλαβε σχεδόν όλες τις εναπομείνασες Βενετσιάνικες κτήσεις στό Ιόνιο και το Αιγαίο Πέλαγος. Τελικά, τον Οκτώβριο του 1540, υπογράφηκε Συνθήκη Ειρήνης μεταξύ της “Δημοκρατίας της Βενετίας” και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με βάση την οποία οι Οθωμανοί ανέλαβαν τον έλεγχο των Βενετικών κτήσεων του Μωρέως (Πελοπόννησος) και της Δαλματίας, και των πρώην Βενετικών νησιών του Αιγαίου, του Ιονίου και τις ανατολικές Αδριατικές ακτές. Επίσης βάσει της Συνθήκης, η Βενετία υποχρεώθηκε να πληρώσει πολεμική αποζημίωση στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ίση με 300.000 χρυσά δουκάτα. Μετά τη νίκη της στη Ναυμαχία της Πρέβεζας και την επακόλουθη νίκη στη “Μάχη της Τζέρμπα” στην Τυνησία το 1560 (The “Battle of Djerba”, σήμερα Girba, ή Jerba, ή Jarbah), η Οθωμανική Αυτοκρατορία απέκρουσε με επιτυχία τις προσπάθειες της Βενετίας και της Ισπανίας, τις δύο δηλαδή επικρατούσες ναυτικές δυνάμεις της Μεσογείου, να σταματήσουν την αντίστοιχη Οθωμανική προσπάθεια εξόδου στην τεράστια θάλασσα. Αυτό άλλαξε μόνο με τη Ναυμαχία της Ναυπάκτου (Lepanto) το 1571, μια διάσημη επίσης ναυμαχία, στην οποία έλαβε μέρος και ο γνωστός συγγραφέας του «Δον Κιχώτη» Θερβάντες, όπου και έχασε το ένα του χέρι. Άγαλμα του Θερβάντες βρίσκεται σήμερα στη Ναύπακτο.
Μέλος με Α.Μ. 13363
