Τι γνωρίζετε για την Ιστορία του Νομού Πρέβεζας; ; ; Κεφάλαιο 1912-1939 Β’ Μέρος (από το βιβλίο Απελευθέρωση Πρέβεζας (1912 μΧ), (του Χαράλαμπου Γκούβα)
• 1913 μΧ, Φεβρουάριος 22: Οχυρωματικά έργα του Μπιζανίου και ο μηχανικός Ζίγκμουντ Μινέικο: Μετά την καταστολή της Πολωνικής επανάστασης κατά των τσάρων, ο Εβραίος συνεπαναστάτης Ζίγκμουντ Μινέϊκο εγκαταστάθηκε στα Ιωάννινα αφού κατόρθωσε να δραπετεύσει από τις φυλακές της Σιβηρίας στις οποίες είχε εγκλεισθεί καταδικασμένος σε 12ετη κάθειρξη. Πριν όμως, είχε προλάβει να τελειώσει την στρατιωτική σχολή της Γαλλίας και να εργασθεί ως Μηχανικός στην Βουλγαρία, όπου και παντρεύτηκε μια εβραία της Βουλγαρίας. Μαζί απόκτησαν μια κόρη, την Σοφία Μινέϊκο που αργότερα γνωρίστηκε με τον Γεώργιο Παπανδρέου. Καρπός του έρωτα τους ο Ανδρέας Παπανδρέου πατέρας του ‘’Γιωργάκη’’. Τι έκανε όμως ο Ζίγκμουντ Μινέϊκο προπάπους του Γιωργάκη στα Γιάννενα; Πολέμησε στο πλευρό του Τούρκικου Στρατού, ως συνεργάτης του Γερμανού αρχιμηχανικού Φον ντερ Γκόλτς. Ο Ζίγκμουντ Μινέϊκο ένας πανέξυπνος και χαρισματικός άνθρωπος, με την διπλή ιδιότητα του Μηχανικού και του Στρατιωτικού, ήταν από τους βασικούς συντελεστές των περίφημων οχυρωματικών έργων του Μπιζανίου που σκοπό είχαν την… προστασία της τουρκικής κατοχής στα Γιάννενα από τον Ελληνικό Στρατό. Ο Στρατός μας τελικά, χάρις στα τοπομαχικά των Συμμάχων που σφυροκόπησαν το Μπιζάνι από την Κανέτα, απελευθέρωσε τα Γιάννενα έστω και με την καθυστέρηση την οποία προκάλεσαν τα οχυρωματικά έργα του Μπιζανίου που έγιναν τάφος ηρωϊκός για πολλούς Έλληνες πολεμιστές. (Στην φωτογραφία η Σοφία Μινέϊκο και ο Γεώργιος Παπαναδρέου) ΠΗΓΗ http://deltio11.blogspot.com/2010/07/o.html
• 1913 μΧ, Φεβρουάριος 22: Απελευθέρωση Ιωαννίνων: Στο μέτωπο νότια των Ιωαννίνων, στο Μπιζάνι, οι Τούρκοι είχαν οργανώσει βάσει γερμανικών σχεδίων οχυρωματικά έργα, με ισχυρά πυροβολεία, πυροβόλα και τσιμεντένια χαρακώματα, καθιστώντας αδύνατη την προέλαση του ελληνικού στρατού με τις περιορισμένες δυνάμεις που διέθετε στην περιοχή. Όταν τελικά το μέτωπο στην Μακεδονία σταθεροποιήθηκε και μεταφέρθηκαν ενισχύσεις ο ελληνικός στρατός απελευθέρωσε τα Ιωάννινα στις 22 Φεβρουαρίου 1913, αφού υποχρέωσε τις τουρκικές δυνάμεις του Μπιζανίου σε συνθηκολόγηση. Ο Εσσάτ Πασάς παρέδωσε το ξίφος του στον διάδοχο βασιλιά Κωνσταντίνο Β σε ειδική τελετή. Η Μάχη του Μπιζανίου (16-22 Φεβρουαρίου 1913), υπήρξε η σημαντικότερη σύγκρουση κατά τον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο μεταξύ του ελληνικού και του τουρκικού στρατού στο μέτωπο της Ηπείρου. Βιβλιογραφία: Γενικόν Επιτελείον Στρατού: «Ο ελληνικός στρατός κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-1913». Τόμοι Α’-Γ’. ΓΕΣ: «Έκθεσις της Πολεμικής Ιστορίας των Ελλήνων», έκδοση 1970, ΓΕΣ. Πανεπιστήμιο Cambridge: «The diplomacy of the Balkan Wars, 1912-1912». Εκδόσεις Harvard University Press, 1938. Εκδοτική Αθηνών: «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους». Τόμος ΙΔ’. Αθήνα 1980.
• 1913 μΧ, Μάρτιος 05: Δολοφονία του Βασιλιά Γεώργιου Α: Δολοφονείται στη Θεσσαλονίκη υπό του Αλέξανδρου Σχινά με περίστροφο, ο βασιλεύς Γεώργιος ο Ά. Ανέρχεται στο θρόνο ο Στρατηλάτης Κωνσταντίνος Α.
• 1913 μΧ, Απρίλιος: Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Α στην Πρέβεζα: O βασιλιάς Κωνσταντίνος Α, ο στρατηγός Δαγκλής, και η Πριγκίπισσα Μαρία επισκέπτονται τη Φιλιππιάδα και την Πρέβεζα.
• 1913 μΧ, Ιούνιος 16 – Ιούλιος 18: Ο Β Βαλκανικός Πόλεμος: Οι πολεμικές επιχειρήσεις του δεν αφορούν τον Νομό Πρέβεζας και την γύρω περιοχή, αλλά τη Μακεδονία και τη Θράκη. Ο Β΄ Βαλκανικός Πόλεμος ήταν ένοπλη σύγκρουση που εξελίχτηκε από τις 16 Ιουνίου ως 18 Ιουλίου 1913, ξέσπασε σχεδόν αμέσως μετά τη λήξη του Α’ Βαλκανικού Πολέμου. Ο πόλεμος διεξήχθη ανάμεσα στην Βουλγαρία εναντίον της Σερβίας και της Ελλάδας. Κατά της Βουλγαρίας επίσης στράφηκαν η Ρουμανία και η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η διαφορά με τον Α Βαλκανικό πόλεμο ήταν ότι τώρα η Βουλγαρία πολέμησε τους πρώην συμμάχους της, προκειμένου να πετύχει ευνοϊκότερη διανομή των ευρωπαϊκών εδαφών που αποσπάστηκαν από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στον προηγούμενο πόλεμο. Ο Β’ Βαλκανικός Πόλεμος τελείωσε με επικράτηση της Σερβίας και της Ελλάδας, οι οποίες πέτυχαν σημαντικές νίκες στην ευρύτερη περιοχή της Μακεδονίας και των κεντρικών Βαλκανίων. Ο Β’ Βαλκανικός Πόλεμος έληξε με τη συνθήκη Βουκουρεστίου (1913) δημιουργώντας μια νέα κατάσταση στα Βαλκάνια. Η Ελλάδα προσάρτησε την νότια Μακεδονία με τη Θεσσαλονίκη, την Καβάλα μέχρι τις εκβολές του Νέστου ποταμού, τη Νότια Ήπειρο και την Κρήτη. Η συμφιλίωση της Ελληνικής με την Γερμανική βασιλική οικογένεια μέσω του γάμου του Κωνσταντίνου με την αδελφή του Κάιζερ εξαργυρώθηκε με την προσάρτηση της Καβάλας, όταν στην συνθήκη του Βουκουρεστίου, παρενέβη ο ίδιος ο Κάιζερ υπέρ της Ελλάδος. Λίγα χρόνια αργότερα, στην αρχή του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και πριν η Ελλάδα εισέλθει στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ, η Βουλγαρία θα καταλάβει προκλητικά την πόλη της Καβάλας. Η Σερβία προσάρτησε τη βόρεια Μακεδονία με το Μοναστήρι, τα Σκόπια και τη Στρώμνιτσα. Η Βουλγαρία απέκτησε έξοδο στο Αιγαίο μεταξύ Αλεξανδρούπολης και Πόρτο Λάγος, ενώ η Οθωμανική Αυτοκρατορία με την επίθεση που έκανε στον B’ Βαλκανικό Πόλεμο μπόρεσε και κράτησε την ανατολική Θράκη μέχρι και την Αδριανούπολη. Η Ρουμανία επίσης τακτοποίησε προς όφελος της τις συνοριακές της διαφορές με την Βουλγαρία στην περιοχή της Δοβρουτσάς. Η Αλβανία έγινε ανεξάρτητο κράτος, στο οποίο περιλήφθηκε και η Βόρεια Ήπειρος, ύστερα από εντονότατες ιταλικές πιέσεις και απειλές εναντίον της Ελλάδος, ενώ τα νησιά του Αιγαίου αποδόθηκαν στην Ελλάδα ένα χρόνο αργότερα με το πρωτόκολλο της Φλωρεντίας (13 Φεβρουαρίου 1914). Τα Δωδεκάνησα παρέμειναν προσωρινά υπό ιταλική κατοχή. Βιβλιογραφία: Γενικό Επιτελείο Στρατού: «Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι», έκδοση ΓΕΣ. Περιοδικό Πολεμική Ιστορία: «Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι». Εκδοτική Αθηνών: «Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι».
• 1914 μΧ, Αύγουστος – 1918, Νοέμβριος 11: Α Παγκόσμιος Πόλεμος: Οι πολεμικές επιχειρήσεις του Α Παγκοσμίου Πολέμου δεν αφορούν τον Νομό Πρέβεζας και την γύρω περιοχή. Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, επίσης γνωστός ως ο Μεγάλος Πόλεμος (αγγλ. Great War, γαλλ. Grande Guerre), όπως λεγόταν πριν το ξέσπασμα του Δεύτερου Πολέμου, ήταν μια γενικευμένη σύγκρουση των Ευρωπαϊκών Δυνάμεων που διήρκεσε από τον Αύγουστο του 1914 ως τις 11 Νοεμβρίου 1918. Οι Ενωμένες Δυνάμεις (κυρίως οι Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία, ως τις αρχές του 1918 η Ρωσία και, από το 1917, οι ΗΠΑ) νίκησαν τις Κεντρικές Δυνάμεις (Γερμανία, Αυστροουγγαρία, Οθωμανική Αυτοκρατορία και Βουλγαρία) και οδήγησαν στην κατάρρευση τεσσάρων αυτοκρατοριών και σε ριζικές αλλαγές στον χάρτη της Ευρώπης. Οι Ενωμένες Δυνάμεις συχνά ονομάζονται οι Δυνάμεις της Αντάντ, ενώ οι Κεντρικές Δυνάμεις αναφέρονται και ως η Τριπλή Συμμαχία. Τα θύματα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου ανήλθαν σε 9 εκατομμύρια. Η Ελλάδα μπήκε στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο στις 28 Ιουνίου 1917 και η κυβέρνηση του Ελευθέριου Βενιζέλου συγκέντρωσε 300.000 στρατιώτες που εντάχθηκαν κατά το μεγαλύτερο μέρος τους στο αγγλογαλλικό στράτευμα που πολεμούσε στην Μακεδονία. Η αποφασιστική μάχη δόθηκε στη Μάχη του Σκρά στις 30 Μαΐου 1918, με ολοκληρωτική νίκη των ελληνικών δυνάμεων. Η Βουλγαρία συνθηκολογεί τον Σεπτέμβριο του 1918 ενώ η Τουρκία τον Οκτώβριο του 1918. Ο αγγλογαλλικός στρατός καταλαμβάνει την Κωνσταντινούπολη και μαζί του εγκαθίσταται σ’ αυτήν ένα άγημα ελληνικού στρατού με αρχηγό τον Λεωνίδα Παρασκευόπουλο. Συγχρόνως, ο ελληνικός στόλος, με ναυαρχίδα το θωρηκτό Αβέρωφ, αγκυροβολούσε στον Βόσπορο. Η ενεργός συμμετοχή της Ελλάδας στον πόλεμο, στο πλευρό των συμμάχων έχει ουσιαστικό αποτέλεσμα τη θριαμβευτική νίκη κατά των Γερμανοβουλγάρων στα υψώματα του Σκρά Ντι Λέγκεν στις 30 Μαΐου 1918 και τη συμμετοχή των Ελληνικών δυνάμεων στη τελική επίθεση και διάσπαση του μετώπου, το Σεπτέμβριο του 1918. Η Ελλάδα, το 1913 είχε προωθήσει με τη Συνθήκη του Λονδίνου και του Βουκουρεστίου τα σύνορα της Ελλάδας ώστε να συμπεριλάβουν τη Μακεδονία και την Ήπειρο. Είχε εξασφαλίσει την Κρήτη και τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου. Τώρα, το έτος 1920, με τη Συνθήκη των Σεβρών έδινε στην Ελλάδα τη Θράκη και δημιουργούσε βασικές προϋποθέσεις για την παραχώρηση τμήματος της Μικράς Ασίας στην Ελληνική επικράτεια μετά την παρέλευση πενταετίας. Η Ελλάδα πανηγύριζε για τη δημιουργία του κράτους «των πέντε θαλασσών και των δύο ηπείρων». Παρ’ όλα αυτά, ο φανατισμός εξακολουθούσε να δημιουργεί βαθύ χάσμα μεταξύ των αντιπάλων πολιτικών παρατάξεων και να ωθεί σε ανεπίτρεπτες πράξεις. Δύο βασιλόφρονες απότακτοι στρατιωτικοί θα πυροβολήσουν τον Έλληνα ηγέτη Ελευθέριο Βενιζέλο στο σταθμό της Λυών στο Παρίσι κατά την ώρα της επιστροφής του στην Ελλάδα. Ο Βενιζέλος τραυματίζεται στο δεξιό χέρι. Το γεγονός θα προκαλέσει ταραχή στην Ελλάδα και αλγεινή εντύπωση στους Συμμάχους και θα αναζωπυρώσει τον εθνικό διχασμό. Οι διώξεις αντιβενιζελικών αποκορυφώνονται με την αψυχολόγητη και άδικη δολοφονία του Ίωνα Δραγούμη. Η επιστροφή του Βενιζέλου στην Αθήνα δημιουργεί κλίμα ενθουσιασμού. Αφού επικυρωθεί από το Ελληνικό Κοινοβούλιο η Συνθήκη των Σεβρών, προκηρύσσονται εκλογές για τον Οκτώβριο 1920 και διαλύεται η παρατεταμένης θητείας Βουλή. Πηγές: Εκδοτική Αθηνών: «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους». Wikipedia και παραπεμπόμενες ιστοσελίδες.
• 1914 μΧ: Η πρώτη Τράπεζα στην Πρέβεζα: Δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία περί ύπαρξης Τραπέζης στην Πρέβεζα και φυσικά στον νομό όλο επί Οθωμανικής κυριαρχίας. Περί τα έτη 1890-1900 εγκαταστάθηκε στην Πρέβεζα ο δραστήριος Αριστείδης Δόνος από το Ζαγόρι Ιωαννίνων και ασχολήθηκε με χρηματιστηριακές εργασίες. Η καταγωγή του Δόνου είναι από τα Άνω Σουδενά, σήμερα Άνω Πεδινά των Ζαγοροχωριών και μαζί με τον αδελφό του κατέβηκαν στην Πρέβεζα, ενώ ο τρίτος αδελφός παρέμεινε στα Ιωάννινα κάνοντας την ίδια εργασία. Η έντονη εμπορική κίνηση της Οθωμανικής Πρέβεζας και οι εμπορικές σχέσεις με την Ιταλία, οδήγησαν σε επιτυχία το τραπεζιτικό γραφείο τν αδελφών Δόνου, οι οποίοι ασκούσαν δραστηριότητα τράπεζας, καταθέσεις και δανειοδοτήσεις εμπόρων. Το έτος 1914, χρονολογία κατά προσέγγισιν, η Ελληνική Τράπεζα Αθηνών, άνοιξε υποκατάστημα στην Πρέβεζα, η πρώτη επισήμως τράπεζα στό νομό, και το γραφείο αδελφών Δόνου αναστέλλει τη δράση του, μάλιστα ο γιός του Αριστείδη, Στέφανος Δόνος χρημάτισε πρώτος διευθυντής αυτού του υποκαταστήματος.
• 1914 μΧ, Μάϊος: Ιδρυση Δικηγορικού Συλλόγου Πρέβεζας: Ο Δικηγορικός Σύλλογος Πρέβεζας ιδρύθηκε τον Μάϊο του έτος 1914, σύντομα μετά την απελευθέρωση. Η ίδρυση έγινε με βασιλικό διάταγμα, ως νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου. Δυστυχώς, δεν κατέστη εφικτό να βρεθούν περαιτέρω στοιχεία για ονοματεπώνυμα δικηγόρων της εποχής ιδρύσεως. Πάντως ο πίνακας δικηγόρων Νομού Πρέβεζας του έτους 2005, αναγράφει 70 δικηγόρους στην πόλη Πρέβεζα και 10 περίπου δικηγόρους στην περιφέρεια του νομού. Πηγή: Ιστορικά Αρχεία Δικηγορικού Συλλόγου Πρέβεζας, Δικαστικό μέγαρο, Τηλ. 26820-23410.
• 1915-1954 μΧ: Δημοτικό Νοσοκομείο Πρέβεζας. Λίγα χρόνια μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους, περί το έτος 1915, λειτουργεί στην πόλη το Δημοτικό Νοσοκομείον Πρεβέζης «Αγιος Κοσμάς», το οποίο βρισκόταν πίσω από το Ναό του Αγίου Νικολάου. Ιδρύθηκε λίγα χρόνια μετά τη διάλυση του Στρατιωτικού Νοσοκομείου του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού (ΕΕΣ) που συγκροτήθηκε το Νοέμβριο του 1912, λίγες μέρες μετά την Απελευθέρωση της πόλης. Το Δημοτικόν Νοσοκομείον Πρεβέζης στεγάσθηκε σε διάφορα ενοικιαζόμενα κτίρια. Το έτος 1942 επί Γερμανικής κατοχής, το Νοσοκομείο μεταφέρθηκε στo κτίριο της σημερινής οδού Εθνικής Αντιστάσεως, στη διασταύρωση με την οδό Καρυωτάκη, όπου παρέμεινε μέχρι το έτος 1952. Το κτίριο αυτό, τέως γαλακτοπωλείο Σταύρακα, το έτος 2008-2009 βρίσκεται υπό αναπαλαίωση. Τελευταίο εκ των κτιρίων στεγάσεως ήταν το κτίριο της οδού Θεοφάνους 5, όπου σήμερα βρίσκεται η τράπεζα Alpha Bank. Εκεί παρέμεινε μέχρι τη διάλυσή του ελλείψει οικονομικών πόρων, δυνάμει του Βασιλικού Διατάγματος της 6ης Οκτωβρίου 1954. Αναφέρεται να εργάζεται εκεί μετά το έτος 1924, ο ιατρός Γεώργιος Κατηνιώτης του Θωμά. Από τα αρχεία φαίνεται ότι γεννήθηκε το έτος 1898, έχει αριθμό πτυχίου 1916, το οποίο έλαβε το έτος 1924, από το Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών με ειδικότητα «Γενικής Ιατρικής». Πηγές: Λάζαρος Συνέσιος : «Ματιές στην Ιστορία», Ιατρικός Σύλλογος Πρέβεζας: «Ιστορικό Αρχείο Ιατρών».
• 1916 μΧ: Οι πρώτες ανασκαφές στη Νικόπολη: Ο Αρχαιολόγος Αλέξανδρος Φιλαδελφέας, έρχεται από την Αθήνα στην Πρέβεζα, πεζός με μουλάρια φορτωμένα με εργαλεία. Στο δρόμο συλλαμβάνεται από τον λήσταρχο «Νταβέλη», ο οποίος μόλις έμαθε την ιδιότητά του, όχι μόνο τον απελευθέρωσε αλλά του έδωσε και συνοδεία για τη διαδρομή του! Ο Αλέξανδρος Φιλαδελφέας αρχίζει τις πρώτες ανασκαφές και καταγραφές στην αρχαία Νικόπολη. Πολλές από τις σημειώσεις του παρέδωσε στην αρχαιολογική υπηρεσία ο εγγονός του.
• 1916 μΧ: Ομαδική υστερία γυναικών στις φυλακές Ακτίου: Όπως είναι γνωστό, αρκετά φρούρια ενετικά ή οθωμανικά, πέραν της στρατιωτικής τους χρήσης, έχουν χρησιμοποιηθεί και ως φυλακές. Στην Πρέβεζα είναι γνωστό ότι το φρούριο Παντοκράτορος χρησιμοποιήθηκε ως φυλακή κρατουμένων ανδρών προπολεμικά (1935) αλλά και μεταπολεμικά (1944-1960). Το ίδιο ισχύει και για το Οθωμανικό πέτρινο φρούριο του Ακτίου, μόνο που εδώ αποδεικνύεται ότι είχε ανδρικό και γυναικείο τμήμα κρατουμένων. Ένα γραφικό γεγονός στις φυλακές αυτές μας μεταφέρθηκε από αφήγηση του κρατούμενου Μπαλάφα Δημήτριου προς τον εγγονό του Ιωάννη Γκαρτζονίκα. Ο Συρρακιώτης κτηνοτρόφος Μπαλάφας Δημήτριος (1888-1955) είχε καταδικασθεί το έτος 1916 σε κάθειρξη 5 μηνών από δικαστήριο της Πρέβεζας, διότι είχε τραυματίσει με μαχαίρι κάποιους ποιμένες στα Φλάμπουρα, για κτηματικές διαφορές στα λιβάδια. Περιγράφει ο ίδιος τι συνέβη: «Ήμαν κρατούμενος στο Άκτιο. Απ την άλλη μεριά ήταν το αντρικό και απ’ την άλλη το γυναικείο τμήμα. Μια γυναίκα είχε βγεί στό παράθυρο και αγνάντευε το νερό στη θάλασσα. Βλέπει ένα πλατανόφυλλο να χορεύει (=επιπλέει), ώσπου αυτό πήγε στον πάτο. Λέει δυνατά η κρατούμενη. Ωωωωχ, πάει το φύλο!». Προφανώς την φράση αυτή «πάει το φύλο» την εξέλαβε μια άλλη κρατούμενη ως «πάει ο Φίλος» (=πέθανε). Ο Θεόφιλος (Φίλος) ήταν σύζυγος άλλης κρατούμενης, η οποία πληροφορηθείσα το γεγονός του δήθεν θανάτου του συζύγου της άρχισε να ουρλιάζει. Το παράξενο είναι, ότι το φαινόμενο επεκτάθηκε σε όλο το γυναικείο τμήμα φυλακών σαν ομαδική υστερία. Λέει ο Δημήτριος Μπαλάφας: «…Και αρχίζουν πλές (=που λές) οι γυναίκες μία μία να σκούζουν (= κλαίνε γοερά), χωρίς να ξέρουν γιατί. Αναστατώθηκαν οι φυλακές. Ξεσηκώθηκαν και πήραν τα όπλα οι φύλακες, ρώταγαν τι έγινε ορέ και καμμία δεν ήξερε γιατί έσκουζε. … Παλαβές γυναίκες!». Η περιοχή Ακτίου ήταν Ελληνική ήδη από τις 27 Απριλίου του 1832, οπότε η Βόνιτσα και το Άκτιο αποδόθηκαν επίσημα στο ελληνικό κράτος και Ελληνική Φρουρά εγκαταστάθηκε σύντομα στό Φρούριο της Βόνιτσας και στο Φρούριο του Ακτίου. Πηγή: «Περιγραφή Ιωάννου Γκαρτζονίκα» στις 02-07-2009.
• 1917 μΧ, Οκτώβριος 17: Η Οκτωβριανή Επανάσταση: Η Ρωσική Επανάσταση ήταν μια σειρά μεγάλα ιστορικά γεγονότα που συνέβησαν στη «Ρωσία» κατά το χρονικό διάστημα από την 24η Φεβρουαρίου 1917 μΧ μέχρι την 31η Οκτωβρίου 1920 μΧ και δεν σφράγισαν μόνο την ιστορική πορεία της χώρας αυτής, αλλά επηρέασαν καθοριστικά ολόκληρη τη νεότερη παγκόσμια ιστορία. Έχει χαρακτηριστεί ως ένα από τα μεγαλύτερα ιστορικά γεγονότα της ανθρωπότητας. Είναι γνωστή και ως «Οκτωβριανή Επανάσταση», από το γεγονός που υπήρξε το σημείο αναφοράς της, την κατάληψη των «Χειμερινών Ανακτόρων», έδρας της προσωρινής ρωσικής κυβέρνησης, τη νύχτα της 24ης Οκτωβρίου 1917 (με το παλαιό ημερολόγιο), στην Αγία Πετρούπολη.
• 1918 μΧ: Ο μονόφθαλμος Κεμάλ Ατατούρκ: Η μικρή αυτή ιστορία είναι άκρως ενδιαφέρουσα και μας μεταφέρθηκε από την εγγονή του πρωταγωνιστή της ιστορίας Πρεβεζάνα κυρία Άννα Ντούσια Παπασάββα (1929- ). Οι χρονολογίες δεν είναι επακριβώς τεκμηριωμένες. Το έτος 1918 ο ηγέτης του κινήματος των Νεοτούρκων Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ επισκέφθηκε την Σινώπη της Τουρκίας με ομάδα ηγετικών στελεχών του κινήματός του. Εκεί του συνέστησαν να βγάλει φωτογραφίες στο καλλιτεχνικό εργαστήρι του φημισμένου φωτογράφου Νικόλαου Θωμαίδη, Έλληνα της Σινώπης που είχε σπουδάσει φωτογράφος στην Κωνσταντινούπολη. Ετσι και έγινε. Ο Κεμάλ ποζάρισε στον Θωμαίδη για αρκετές φωτογραφίες και ίσως κάποιες από τις φωτογραφίες στις διεθνείς εγκυκλοπαίδειες είναι δικές του. Στό τέλος της φωτογράφισης ο Θωμαίδης είχε διαπιστώσει πλέον ότι ο Κεμάλ είχε γυάλινο το αριστερό μάτι, και το έκρυβε επιμελώς. Πράγματι σε έλεγχο που έκανα με μεγέθυνση στον υπολογιστή είναι σαφέστατη η διαφορά ανάμεσα στο δεξί με το αριστερό μάτι. Το αριστερό είναι ευρύτερο και προβάλλει. Προφανώς ο Κεμάλ ήταν μονόφθαλμος από κάποιο ατύχημα και ο Θωμαίδης είπε στον Κεμάλ: «Εφέντη μου, σου συνιστώ να κοιτάς αριστερά όταν βγάζεις φωτογραφίες». Την επόμενη μέρα ο Νικόλαος Θωμαίδης συνελήφθη από τις Τουρκικές αρχές με την κατηγορία της «κατασκοπείας», προφανώς για να μην αποκαλύψει την μονοφθαλμία του Κεμάλ, που θα επιδρούσε αρνητικά επικοινωνιακώς και στάλθηκε εξορία στην Ανατολία, με σκοπό βεβαίως να πεθάνει στο δρόμο από τις κακουχίες. Καθ οδόν όμως ο Θωμαίδης δραπέτευσε στα βουνά του Πόντου και μετά από περιπέτειες το έτος 1925 κατέφυγε στην Ελλάδα ως πρόσφυγας και εγκαταστάθηκε στην Πρέβεζα, όπου εξάσκησε το επάγγελμα του φωτογράφου μέχρι το θάνατό του περί το έτος 1952. Πηγή: Αννα Ντούσια Παπασάββα: «Συνέντευξη στον Χαράλαμπο Γκούβα», 23-07-2009.
• 1919 μΧ: Ίδρυση του Εμπορικού Συλλόγου Πρέβεζας.
• 1919 μΧ: Ιδρυση Λιμεναρχείου Πρέβεζας: Την χρονιά αυτή ιδρύεται το Λιμεναρχείο Πρέβεζας και στεγάζεται στό πάλαι ποτέ Τουρκικό Λιμεναρχείο, στο ισόγειο του σημερινού κτιρίου του Δημαρχείου Πρέβεζας, επί της οδού Ελευθερίου Βενιζέλου, εκεί που έγινε η σύσκεψη παράδοσης το έτος 1912. Το έτος 2009 το Λιμεναρχείο Πρέβεζας (Port Police of Preveza) στεγάζεται σε νέο ενοικιαζόμενο κτίριο της οδού Σπηλιάδου και έχει 40 άτομα προσωπικό.
• 1920 μΧ: Η υψηλή κοινωνία της Πρέβεζας: Αν και μικρή πληθυσμιακά η Πρέβεζα μετά την Απελευθέρωση του έτους 1912, είχε πληθυσμό κάτω από 10.000 κατοίκους, διέθετε εμφανή κοινωνική διαστρωμάτωση. Η οικονομική επιφάνεια φυσικά οφειλόταν στό λιμάνι και την εμπορική δραστηριότητα και είναι φυσικό να έχει δεχθεί επιρροές από τη δυτική Ευρώπη. Τα παιδιά της υψηλής κοινωνικής τάξης της Πρέβεζας σπούδαζαν στη Γαλλία, στην Ελβετία, αλλά και στην Κωνσταντινούπολη. Η Γαλλική γλώσσα διδασκόταν και στην Πρέβεζα. Ο Βαγγέλης Αυδίκος εμπεριέχει στη διατριβή του μια πολύ γλαφυρή περιγραφή της εικόνας της εποχής από την Μαρίκα Δόνου, κόρη Συρρακιώτη εμπόρου, η οποία λέει: «Ο πατέρας μου Δημήτριος Δούλης, είχε γεννηθεί στό Συρράκο. Ηταν αλευρέμπορος. Ήρθε μικρό παιδί και έκανε ταξίδια στην Ιταλία. Είχε συναλλαγές με όλη την Ευρώπη. Όταν ήρθε στην Πρέβεζα έκανε ανοικτό εμπόριο, έφερνε άλευρα από τη Μασσαλία και χαβιάρι από τη Ρωσία. Δεν ξεχνάω εκείνο το χαβιάρι που το είχαμε χρονικής στό σπίτι γιατί είχε νταραβέρι με την Οδησσό. Τέλειωσα το σχολαρχείο και πήγα Γαλλικά στην Alliance. Πήγα τρία χρόνια και τα έμαθα καλά. Μόλις λέγαμε μία λέξη Ελληνικά, πληρώναμε μία δεκάρα. Ο δάσκαλος δεν ήξερε καθόλου Ελληνικά. Το 1916 διέλυσε η σχολή. Παντρεύτηκα το 1920. Ο άντρας μου είχε τελειώσει την Ανωτάτη Εμπορική στη Μασσαλία. Όλα τα προικιά μου τα έφερνα από το Παρίσι. Από το Λαφαγιέτ, από το Λούβρο. Ερχόταν τα φιγουρίνια. Παραγγέλναμε με γράμμα και πληρώναμε εδώ. Αυτό δεν το έκανα μόνο εγώ. Όλες οι καλές κοπέλες που είχαν τον τρόπο. Παραγγέλναμε εσώρουχα, φουστάνια, τουαλέτες». Βιβλιογραφία: Βαγγέλης Αυδίκος: «Πρέβεζα 1945-1990», έκδοση 1991, σελίδα 192.
• 1921 μΧ: Ο έρωτας στην Πρέβεζα τα παλιά χρόνια: Όπως είναι γνωστό ο έρωτας ως κοινωνικό φαινόμενο, ακολουθεί κατά πόδας τα ήθη και έθιμα της κάθε εποχής. Παρατίθεται αυτούσια η περιγραφή του αείμνηστου Κώστα Προβατά, λαϊκού ζωγράφου (1906-2001): «Με την απελευθέρωση της Πρέβεζας εγώ ήμαν 6 χρονών. Όταν ήμαν 15-17 χρονών το 1921-1923 πηγαίναμαν με τ’ άλλα παιδιά στα χωράφια, στον ελαιώνα το απογεματάκι με κανένα μαντολίνο και κανένα μεζέ και τραγουδάγαμαν. Μη περιμένς και… πολλά πράματα. Κάπ κάπ έρχονταν και καμμιά βοσκοπούλα ή κοπέλα απ τα χωράφια, κι μας έκανε παρέα. Αυτό ήταν όλο». Και για την κατάσταση στα επόμενα χρόνια, συμπληρώνει εύστοχα ένας Συρρακιώτης: «Αμ δεν ήταν τα πράματα τότε παιδί μου όπως τώρα… όλα … όξω. Την εποχή εκείνη αν δεν παντρευόσουν δεν είχε …μαρκάλο». Βέβαια, η κατάσταση δεν άλλαξε δραστικά ακόμα και επί δικτατορίας. Όπως περιγράφει η Πρεβεζάνα των Αθηνών Μαρία Ζ. «Ήμουν φοιτήτρια τότε, ήρθα για διακοπές το καλοκαίρι στην Πρέβεζα, και λέω να πιώ ένα καφέ στην παραλία με τον Δημήτρη Τσ., επίσης φοιτητή τότε. Ε, αυτό ήταν. Την άλλη μέρα μας είχαν …ήδη αρραβωνιασμένους. Τους σιχάθηκα όλους, έριξα μαύρη πέτρα πίσω και έφυγα για πάντα». Οι ξενόφερτες μειονότητες όπως οι Συρρακιώτες, Σαρακατσάνοι, Λευκαδίτες και αργότερα Μικρασιάτες έχουν δικούς τους κώδικες επικοινωνίας και επιλογής νύφης ή γαμπρού. Βεβαίως κυριαρχεί το προξενειό και η προίκα, αλλά υπάρχουν και περιπτώσεις όπου τα νέα παιδιά έχουν κάποια ελευθερία να κάνουν την επιλογή τους. Ο κυριότερος χώρος συνεύρεσης και επιλογής συντρόφου προς γάμο, είναι στις μειονότητες αυτές, τα πανηγύρια, τα οποία έχουν και κοινωνικό και ψυχαγωγικό χαρακτήρα. Ένα άλλο παράξενο φαινόμενο της προπολεμικής αλλά κυρίως της μεταπολεμικής εποχής είναι τα χρυσά δόντια των γυναικών. Εθεωρείτο ιδιαίτερο «αξεσουάρ» ένα ή περισσότερα χρυσά δόντια στο στόμα μιάς υποψήφιας νύφης. Νέες γυναίκες εκ της περιοχής Φαναρίου κατέβαιναν σε οδοντίατρο στην Πρέβεζα, όπου «ξήλωναν» ή «έντυναν» ακόμα και υγιή δόντια με χρυσά, ώστε να αποτελέσουν δέλεαρ προς προσέλκυσιν γαμβρού. Αντίθετα με τη χαμηλή οικονομική τάξη, η υψηλή κοινωνία είχε δικούς της τρόπους ψυχαγωγίας, αλλά και δικά της ενδυματολογικά πρότυπα. Οι άνδρες φορούν κουστούμι, πουκάμισο χωρίς γιακά, γραβάτα και γκέτες με παπούτσι τύπου «ντάκο ρακογιάλι». Οι γυναίκες της υψηλής κοινωνίας φορούν ευρωπαϊκές τουαλέτες ακόμα και στο στυλ της βασίλισσας Ελισάβετ. Η ψυχαγωγία έχει δικά της πρότυπα και χώρους. Οργανώνουν χορούς, πηγαίνουν κινηματογράφο στό «Πάνθεον», έχουν δική τους ορχήστρα, και δικούς τους χώρους ψυχαγωγίας, όπως το Καφενείο του Φραγκισκάτου στην παραλία, το Καφενείο του Καραβέλα, όπου δεν μπορούσε να μπεί όποιος όποιος. Το καφενείο αυτό είχε Αθηναϊκό στυλ και συγκεντρώνονταν εκεί οι ευπορούντες της Πρέβεζας, κτηματίες, έμποροι, αξιωματικοί, ανώτεροι υπάλληλοι, κλπ. Όμως σταδιακά, μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο η ανώτερη αστική τάξη της Πρέβεζας μεταναστεύει μαζικά στην Αθήνα και σε λίγα χρόνια είναι πλέον είδος εν ανεπαρκεία. Βιβλιογραφία: Βαγγέλης Αυδίκος: «Πρέβεζα 1945-1990», έκδοση 1991, σελίδα 194-197. Ιωάννης Γκαρτζονίκας: «Συνέντευξη στον Χαράλαμπο Γκούβα», 1998. Μαρία Ζ: «Συνέντευξη 1999». Κώστας Προβατάς: «Συνέντευξη στον Χ.Γκούβα, 1992».
• 1921 – 1922 μΧ: Νεκροί Πρεβεζάνοι στη Μικρά Ασία: Στα παράλια της Τουρκίας και βαθειά στό Σαγγάριο συνεχίζεται η τραγωδία του Ελληνικού Στρατού. Στις 24 Αυγούστου 1921 σκοτώνεται στο Σαγγάριο ο Πρεβεζάνος λοχίας Χαϊνόπουλος Συμεών. Στις 08 Σεπτεμβρίου 1921 σκοτώνεται στη Μικρά Ασία ο λοχίας Περδίκης Νικόλαος. Επίσης τα 1921 ο στρατιώτης Λιοσάτος Απόστολος. Τον Αύγουστο 1922 σκοτώνεται στη Μικρά Ασία ο λοχίας Περδικάρης Ευστάθιος, και ο δεκανέας Κουκοζώτος Σπυρίδων. Πηγή: Μαρμάρινο Ηρώο Πεσόντων, Πρέβεζα.
• 1922 μΧ: Η Μικρασιατική Καταστροφή. Πρόσφυγες στην Πρέβεζα. Η Σμύρνη καίγεται από τις δυνάμεις του Kemal Ataturk. Σφαγή Αρμενίων και Ελλήνων βρίσκεται σε εξέλιξη, ενώ οι Μεγάλες Δυνάμεις, Αγγλία, Αμερική, Γαλλία, Ρωσία, αδιαφορούν προκλητικά και αρκούνται να βγάζουν φωτογραφίες της καιόμενης πόλης. Έλληνες Μικρασιάτες και Πόντιοι πρόσφυγες, καταφθάνουν στον Πειραιά και στην Πρέβεζα με πλοία. Τους παραχωρούνται χωράφια από το κράτος και ιδρύουν τις κοινότητες Νέα Σαμψούντα, Νέα Σινώπη, Νέα Κερασούντα, Αρχάγγελος και Σμυρτούλα. Φέρνουν μαζί τους την Ανατολίτικη κουζίνα, τη μέθοδο ψαρέματος «Νταλιάνι» και τη μουσική τους. Οι περισσότεροι Μικρασιάτες της περιοχής του νομού Πρέβεζας εγκαταστάθηκαν εδώ μετά τη Συνθήκη της Λοζάνης περί ανταλλαγής πληθυσμών, οπότε απεχώρησαν και οι εναπομείναντες Τούρκοι του Νομού μας.
• 1922 μΧ, Σεπτέμβριος: Ο Γιάννης Μόραλης στην Πρέβεζα για έξι χρόνια: Ο διάσημος ζωγράφος και χαράκτης Γιάννης Μόραλης (1916- ), μια από τις πιο σημαντικές φυσιογνωμίες της ελληνικής τέχνης του 20ού αιώνα, ήταν ομότιμος καθηγητής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών. Γεννήθηκε στην Άρτα το έτος 1916, αλλά σε ηλικία 6 ετών, από το Σεπτέμβριο 1922 ως το 1928 έζησε στην Πρέβεζα, όπου υπηρετούσε ως γυμνασιάρχης ο φιλόλογος πατέρας του. Το έτος 1927 εγκαταστάθηκε μόνιμα με την οικογένειά του στην Αθήνα. Από το 1931 ως το 1936 σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, ζωγραφική με τους Κωνσταντίνο Παρθένη, Ουμβέρτο Αργυρό και Δημήτριο Γερανιώτη και χαρακτική με τον Γιάννη Κεφαλληνό. ‘Έργα του βρίσκονται στην Εθνική Πινακοθήκη, σε άλλες δημόσιες πινακοθήκες και ιδρύματα καθώς και σε ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Βιβλιογραφία: Χρήστου Χρύσανθος: «Μόραλης Γιάννης». Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1991.
• 1923 μΧ: Ο Ελευθέριος Βενιζέλος βουλευτής Πρέβεζας: Ο τέως Πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος (1864-1936) επιστρέφει από το Παρίσι και κατέρχεται υποψήφιος στις Ελληνικές εκλογές στό Νομό Πρέβεζας. Τελικά εκλέγεται βουλευτής Πρέβεζας! Φαίνεται παράξενο, αλλά προφανώς το κλίμα στην Αθήνα ήταν αντιβενιζελικό και επέλεξε την Πρέβεζα ως έδρα υποψηφιότητας, γιατί εδώ έχαιρε εκτιμήσεως, αφ ενός μεν από τους Πρεβεζάνους πολίτες γιατί τους απελευθέρωσε από τον Τουρκικό ζυγό και αφ ετέρου από τους Μικρασιάτες και Πόντιους πρόσφυγες οι οποίοι πίστευαν ότι δεν ήταν αυτός ο υπαίτιος της Μικρασιατικής Καταστροφής, αλλά οι εκτελεσθέντες έξι (6) στό Γουδί. Στη Φιλιππιάδα Πρέβεζας λειτουργούν δύο Νοσοκομεία για τους ασθενείς και τραυματίες του Πολέμου. Το Νοσοκομείο του Ερυθρού Σταυρού και το Νοσοκομείο της Πριγκίπισσας Μαρίας (διαθέσιμες φωτογραφίες).
Nα συλλεγούν πληροφορίες για το «ανάθεμα» εναντίον του Βενιζέλου στην Ηπειρο. Να γρεφεί και η ΝΕΑ ΔΙΚΗ των 6 στην Αθήνα, 2010, όπου αθωώθηκαν.
• 1925 μΧ, Μάρτιος, 28: Ηλεκτρισμός στην Πρέβεζα: Ο φωτισμός της Πρέβεζας γινόταν μέχρι το έτος 1925 με φανούς πετρελαίου. Στις 28 Μαρτίου 1925 αρχίζει δραστηριότητα στην Πρέβεζα η εταιρεία ηλεκτροπαραγωγής των αδελφών Καλημέρη από την Ερμούπολη Σύρου, οι οποίοι αγόρασαν την εταιρεία Ι. Γκούμας και Σία, όπως φαίνεται από τα πρακτικά της συνεδρίασης του Δημοτικού Συμβουλίου της 28ης Μαρτίου 1925. Βλέπε έτος 1958 στό παρόν.
• 1926 μΧ, Ιούνιος 13: Η Ληστεία της Πέτρας Πρέβεζας. Οι ληστές αδελφοί Ιωάννης και Ευθύμιος (Θύμιος) Ρέντζος από το Ανώγειο Πρέβεζας, οι οποίοι είχαν λάβει νόμιμη χάρη από το κράτος, επειδή κατέδωσαν άλλους ληστές, πραγματοποιούν τη μεγαλύτερη ληστεία στην Ελλάδα, την χρηματαποστολή της Εθνικής Τράπεζας Πρέβεζας προς τα Ιωάννινα, με λεία 15.000.000 δραχμές, ποσό αστρονομικό για την εποχή. Η ληστεία γίνεται στην Πέτρα Πρέβεζας, όπου σκοτώνουν 9 φρουρούς και τον οδηγό της χρηματαποστολής. Ενας φρουρός όμως βαρειά τραυματίας, επιζεί και τους ονομάζει μερικώς. Οι ληστές διαφεύγουν στην Αλβανία, από εκεί στη Σερβία και αργότερα συλλαμβάνονται στη Βουλγαρία, δικάζονται στην Ελλάδα και μετά από αποτυχημένη απόπειρα απόδρασης με βάρκα, εκτελούνται με πυροβολισμό αποσπάσματος στις φυλακές Κέρκυρας. Είναι χαρακτηριστικό το δημοτικό τραγούδι της εποχής εκείνης που λέει «Τα δυό ανήμερα θεριά, οι αδερφοί Ρεντζαίοι, εσκότωσαν εννιά νομά (ταίους), και το σωφέρη δέκα».
Το ιστορικό των αδελφών Ρέντζου: Την άνοιξη του έτους 1909 ο τσέλιγκας του Ανωγείου Πρέβεζας Κώστας Ρέντζος πήγε στο βουνό να δεί τα ζώα του και χάθηκε για πάντα. Φήμες αργότερα έλεγαν πως τον σκότωσαν ζωοκλέφτες και το κουφάρι του τα έφαγαν τα αγρίμια. Η γυναίκα του έμεινε χήρα με πέντε ορφανά, που απο τσελιγκόπουλα δυσκολεύτηκαν να επιβιώσουν. Εκείνη την εποχή, οι διάσημοι της ιστορίας μας, τα δύο ορφανά ο Γιάννης και ο Θύμιος Ρέντζος ήταν 10 και 7 χρονών αντίστοιχα. Τα χρόνια περνούν τα Ιωάννινα ελευθερώνονται απο τους Τούρκους το έτος 1913. Ο Γιάννης Ρέντζος πάει φαντάρος. Εκεί κάποιος του αποκαλύπτει ότι οι δολοφόνοι του πατέρα του ήταν οι «τάδε και τάδε». (Ιωάννης Ράγκος, 2007). Το όνομα του δολοφόνου είναι Καρατζάς (Λάζαρος Συνέσιος, 2000). Ο Γιάννης Ρέντζος αμέσως λιποτακτεί μαζί με τον οπλισμό του, πάει στο χωριό Ανώγειο Πρέβεζας, βρίσκει τον μικρό αδερφό τον Θύμιο και πάνε να πάρουν εκδίκηση. Βγαίνουν λοιπόν στο βουνό, ανακαλύπτουν τους τρείς θεωρούμενους δολοφόνους και τους σκοτώνουν. Λιποταξία και φόνος ήταν ικανή αιτία την εποχή εκείνη για να πάρουν τα βουνά, για να αποφύγουν την ποινή του θανάτου. Το ρίχνουν στις ληστείες και στις απαγωγές. Τον Μάρτιο του έτους 1917, μαζί με άλλους λήστεψαν ένα καραβάνι που κατευθυνόταν από τα Ιωάννινα προς την Καλαμπάκα, σκότωσαν έναν εβραίο έμπορο και του αφαίρεσαν 100.000 κορώνες και, ακόμη, κινδύνεψε από αυτούς η σωματική ακεραιότητα του Μητροπολίτη Ιωαννίνων Σπυρίδωνος Βλάχου, ο οποίος κατευθυνόταν στα Ιωάννινα. Μέρα με την ημέρα, ληστεία με την ληστεία, το κύρος των αδελφών Ρέντζου μεγαλώνει στα χωριά ανάμεσα στις περιοχές Πρέβεζας, Αρτας και Ιωαννίνων. Γιά επικοινωνιακούς λόγους, μοιράζουν μέρος των κλοπιμαίων σε φτωχούς, χήρες, ορφανά και αρρώστους, απονέμοντας «δικαιοσύνη» αλλά και αποκτώντας και λαϊκό έρεισμα. Αυτό τους εξιδανικεύει στα μάτια των χωρικών. Τα χρόνια εκείνα τα κακοποιά στοιχεία που λυμαίνονταν την ύπαιθρο δρούσαν τελείως ανεξέλεγκτα. Το τότε κράτος δικαίου στην δίνη των πολέμων και των πολιτικών ανακατατάξεων αδυνατούσε να ανταπεξέλθει στην καταστολή. Άνδρες για αποσπάσματα δεν υπήρχαν και το μέτρο της επικήρυξης απο μόνο του δεν επαρκούσε.
Η προετοιμασία της ληστείας: Το έτος 1924, η κυβέρνηση του δικτάτορα Πάγκαλου, με σκοπό την πάταξη της ληστείας, ψηφίζει ένα νόμο το που έλεγε ότι «Όποιος ληστής σκοτώσει άλλον επικηρυγμένο, παίρνει αμνηστία». Όπως ήταν φυσικό έγινε χαμός μέγας. Ολοι οι μεγάλοι λήσταρχοι «πούλησαν» στην κυβέρνηση κεφάλια ληστών μικρότερης ικανότητας για την αμνηστία και την άρση της επικήρυξης. Στην περίπτωση αυτή οι Ρεντζαίοι σκοτώνουν δύο τύπους ονόματι Σταύρο Σιντόρη και Κοντογιώργη (συντρόφους τους ίσως), παίρνουν αμνηστία, εγκαταλείπουν τις φουστανέλες, φοράνε ρούχα δυτικού τύπο και μπαίνουν ως «κύριοι» στα Ιωάννινα με λαϊκή υποδοχή! Επειδή «ο βήχας και ο παράς δεν κρύβονται», αγοράζουν ένα αρχοντικό στη κεντρική πλατεία Ιωαννίνων. Και βέβαια όταν έχεις χρήματα είναι όλοι φίλοι σου. Ετσι η κοινωνία των Ιωαννίνων τους αποδέχεται και τους αποθεώνει, είτε από φόβο είτε από δέος και θαυμασμό. Οι αδελφοί Ρέντζου, τέως ληστές, κάνουν πιά παρέα με όλα τα επιφανή μέλη της κοινωνίας. Τραπεζίτες, χωροφύλακες, στρατιωτικούς. Με τον διοικητή της χωροφυλακής δε, έχουν γίνει στενοί φίλοι. Κατά σύμπτωση ο διοικητής είναι και νοικάρης τους στο κεντρικό αρχοντικό που αγόρασαν! Ο Γιάννης Ρέντζος παντρεύεται, αποκτάει και ένα παιδί. Αλλά όπως λέει και ο λαός «πρώτα σου βγαίνει η ψυχή και μετά το χούι». Σε κάποια στιγμή σε συνεργασία με τον διοικητή της Χωροφυλακής και τον διοικητή της Εθνικής Τράπεζας στα Γιάννενα, πληροφορούνται ότι στις 13 Ιουνίου 1926, ώρα 6.00 πρωϊνή, φεύγει από την Εθνική Τράπεζα Πρέβεζας (*) μια χρηματαποστολή ποσού 15.000.000 δραχμών προς Ιωάννινα, τρομακτικό ποσό για την εποχή. Οι φρουροί θα ήταν εννέα (9) και ένας οδηγός σύνολο δέκα (10). Άλλες πληροφορίες λένε ότι ο Διευθυντής της Εθνικής Τράπεζας Ιωαννίνων και ο Θύμιος Ρέντζος, είχαν σεξουαλική σχέση με την ίδια ιερόδουλο στα Ιωάννινα. Η ιερόδουλος αυτή έκανε μεταφορά πληροφοριών από τον ένα στον άλλο. Ετσι οι αδελφοί Ρεντζαίοι είχαν όλα τα στοιχεία της χρηματαποστολής. (*) Η τότε Εθνική Τράπεζα Πρέβεζας ήταν στην οδό Εθνικής Αντιστάσεως, όπου σήμερα είναι τα γραφεία της εφημερίδας «Τοπική Φωνή».
Η μεγάλη ληστεία: Στα γεγονότα της ληστείας υπάρχουν διαφορές στις τότε εφημερίδες Καθημερινή και Εμπρός. Στις οκτώ και μισή το πρωί της 13 Ιουνίου του έτους 1926, στο 74ο χιλιόμετρο της δημοσίας οδού Ιωαννίνων -Πρεβέζης, στη θέση Πέτρα, κινείται ένα αυτοκίνητο Fiat επταθέσιο (εφημερίδα Καθημερινή, 1926), η ένα αυτοκίνητο γκαζοζέν (*) (εφημερίδα Εμπρός, 1926) που μεταφέρει τα χρήματα της Εθνικής Τραπέζης Πρέβεζας . Το αυτοκίνητο τελικά ήταν βαρυφορτωμένο, επιβιβάσθηκαν δέκα επιβάτες, τραπεζικοί, αστυνομικοί, και πολίτες των οποίων είναι διαθέσιμα όλα τα ονόματα. Το αυτοκίνητο ακινητοποιείται στη θέση Πέτρα με την τοποθέτηση ενός κορμού δέντρου. Μέσα σε μια κόλαση πυρός, χτυπιούνται πρώτα τα λάστιχα του οχήματος και η μηχανή του. Το αυτοκίνητο άρχισε να κυλάει προς τα πίσω και ανατράπηκε σε ένα δένδρο. Η εφημερίδα Εμπρός γράφει ότι «οι ληστές σκοτώνουν τα 9 άτομα, ορισμένα με χαριστικές βολές, αρπάζουν τις βαλίτσες με τα χρήματα, τα μοιράζουν επί τόπου και γίνονται καπνός. Κάνουν όμως ένα λάθος. Ο φρουρός που καθόταν συνοδηγός, βαριά χτυπημένος, δεν πέθανε, τον νομίζουν για νεκρό. Αυτός όμως είναι ζωντανός. Δεν του δίνουν χαριστική βολή και ο τραυματίας ακούει μέσα στη ζάλη του τη φράση καπετάν Θύμιο, και καπετάν Γιάννη». Αντίθετα η εφημερίδα Καθημερινή γράφει ότι «ο Γιάννης Ρέντζος δεν έλαβε μέρος στη ληστεία, απλώς τη σχεδίασε και ήταν στα Ιωάννινα, ενώ ο Θύμιος Ρέντζος, παρακολουθούσε τη δράση από μικρή απόσταση για να μην τον αναγνωρίσουν. Αμέσως μετά άρπαξε ένα άλογο και βρέθηκε σύντομα σε ένα κοντινό χωριό, δημιουργώντας έτσι ισχυρό άλλοθι» (Καθημερινή 1926). Ο νεκρός οδηγός του οχήματος χρηματαποστολής λεγόταν Απόστολος Δράκος και ήταν Πρεβεζάνος. Ολοι οι νεκροί ενταφιάσθηκαν στα Ιωάννινα, ενώ ο Δράκος τάφηκε στην Πρέβεζα, μεταφερθείς υπό του αδελφού του Θωμά Δράκου. Ο επιζήσας λέγεται Βλαδίμηρος Λαζαρίδης, φίλος του διευθυντή της Τράπεζας, ο οποίος διέφυγε στα χωράφια και έδωσε χρήσιμη κατάθεση. Ακολουθεί καταιγίδα ανακρίσεων στην περιοχή, από αξιωματικό των Αθηνών, με ξυλοδαρμούς κλπ. Τελικά ένας μοναχός στο μοναστήρι Προφήτη Ηλία του Ηλιοβουνίου αποκαλύπτει μετά από ξυλοδαρμό, ότι τους φιλοξένησε έναντι αμοιβής και οι ληστές οδεύουν προς Αλβανία. (*) Γκαζοζέν: Τύπος αυτοκινήτου της εποχής, το οποίο αντί για βενζίνη, που σπάνιζε, έκαιγε κάρβουνο και διά της παραγωγής αερίων εκινείτο.
Η διαφυγή και η αστυνομική έρευνα: Ενα τέτοιο γεγονός όμως μεγάλης ληστείας δεν μένει εντός των τοιχών της κοινωνίας των Ιωαννίνων και της Πρέβεζας. Ο τύπος των Αθηνών ωρύεται και τα πράγματα για τους Ρεντζαίους είναι δύσκολα. Διαφεύγουν πάραυτα στην Αλβανία. Πολλά κλοπιμαία που δεν μπορούν να κουβαλήσουν τα κρύβουν σε «κουφάλες δένδρων» και για αρκετά χρόνια μετά μερικοί ταλαίπωροι τα έψαχναν ως χαμένο θησαυρό των Ρεντζαίων! Οι αδελφοί Ρέντζου, αλλάζουν ονόματα στην Αλβανία και πάνε στο Μπάρι της Ιταλίας, μετά στο Μιλάνο, στο Βελιγράδι, στη Βράϊλα Ρουμανίας και τέλος στη Βάρνα της Βουλγαρίας. Ο καιρός περνάει αλλά το γεγονός δεν ξεχνιέται και τον Νοέμβρη του 1928 συλλαμβάνονται στην Βουλγαρία και μπαίνουν σιδηροδέσμιοι στην Ελλάδα (λέγεται ότι τους πρόδωσε ο Γιαννιώτης πεθερός του Γιάννη Ρέντζου). Στους σταθμούς του τρένου, πλήθος κόσμου συνέρρεε να δει από κοντά τους Ρεντζαίους μέχρι που έφτασαν στην Αθήνα όπου πλήθος τους «υποδέχθηκε» στο σταθμό Λαρίσης και στις φυλακές Συγγρού. Μετά από λίγο καιρό μεταφέρθηκαν στις φυλακές Κέρκυρας για να περάσουν απο δίκη την «δίκη των δικών» όπως την ανέφερε ο τύπος της εποχής. Μέχρι την δίκη συμβαίνει ένα γεγονός που αγγίζει τα όρια του θρύλου. Οι Ρεντζαίοι, άγνωστο με ποιο τρόπο δραπέτευσαν από τις φυλακές Κέρκυρας, προφανώς με δωροδοκία. Ενα βράδυ βρέθηκαν έξω από τη φυλακή στο Βίδο, πήδηξαν σε μία βάρκα και με την απειλή μαχαιριού εξανάγκασαν τον βαρκάρη να τους μεταφέρει απέναντι στην Αλβανία, «διαφορετικά θα τον σκότωναν» του είπαν. «Τραβάτε κουπιά», τους είπε ο πονηρός βαρκάρης, «αν θέλετε να φτάσουμε γρήγορα». Οι δυο Ρεντζαίοι δεν ήξεραν από θάλασσα και κουπιά. Έτσι οι δυο «λύκοι» βρέθηκαν να τραβούν κουπιά το πρωί από τους λιμενικούς λίγο έξω από την Κέρκυρα. Ο πονηρός Κερκυραίος βαρκάρης κρυφά είχε καταφέρει να ρίξει την άγκυρα και οι Ρεντζαίοι τραβούσαν κουπί, χωρίς να πάρουν χαμπάρι πως η βάρκα ήταν στο ίδιο σημείο. Βλαστημώντας και με σκυμμένα κεφάλια γύρισαν στα κελιά τους.
Η εκτέλεση: Η δίκη γίνεται το έτος 1929 και το κακουργιοδικείο Κερκύρας αποφασίζει ποινή «εις θάνατον». Στις 5 Μαρτίου του 1930 τα ξημερώματα οι αδελφοί Ρέντζου εκτελούνται από απόσπασμα χωροφυλακής και «περνάνε στην σφαίρα του μύθου» όπως έγραψαν οι τότε εφημερίδες. Τα πτώματά τους μένουν σε κοινή θέα μέχρι στις μία το μεσημέρι και μετά παραδίδονται στην μάνα τους. Λέγεται ότι τις τελευταίες στιγμές μπροστά στο απόσπασμα ο Θύμιος Ρέντζος φώναξε «Χτυπάτε, παιδιά, από την κοιλιά και απάνω!» άλλοι λένε ότι ζήτησε να τους πυροβολήσουν στο στήθος και όχι στο πρόσωπο και ο Γιάννης Ρέντζος φώναξε «Με μια σφαίρα σκότωνα εγώ κι όχι με τριάντα!». Βιβλιογραφία: Εφημερίδα «Εμπρός»: «Φοβερά Ληστρική Τραγωδία παρά την Φιλιππιάδα», Αθήνα 1926. Λάζαρος Συνέσιος: «Η Ληστεία της Πέτρας», εφημερίδα Τοπική Φωνή, 5-6 Φεβρουαρίου, 2000. Εφημερίδα «Καθημερινή»: «Το Φρικιαστικόν έγκλημα της Πέτρας», Τρίτη 15 Ιουνίου, 1926. Σπύρος Καινούργιος: «Η Ληστεία της Πέτρας», εφημερίδα Πρεβεζάνικη Ενδοχώρα, φύλλο 15-02 και 01-06-1993. Χαράλαμπος Γκούβας: «Η ληστεία της Πέτρας», εφημερίδα Τοπική Φωνή, Πρέβεζα 2005. Ιωάννης Ράγκος: «Η Ληστεία της Πέτρας», Περιοδικό Ιστορία, Δεκέμβριος 2007.
• 1926 μΧ, Δεκέμβριος 23: Γέννηση Σπύρου Σολδάτου: Γέννηση του Σπυρίδωνος Σολδάτου (1926- ) στην Πρέβεζα, μετέπειτα λαϊκού ποιητή της πόλης. O Σπύρος Σολδάτος είχε καταγωγή εκ Λευκάδος και εξάσκησε το επάγγελμα του γεωργού, με καλλιέργειες θερμοκηπίων. Άρχισε να γράφει έμμετρα ποιήματα από νέα ηλικία, μη αφήνοντας γεγονός ή είδηση χωρίς ποίημα. Η μορφή των ποιημάτων του είναι έμμετρη και χαρακτηρίζεται από απλό, λαϊκό, απλοποιημένο αλλά και συναισθηματικό στίχο, που εμπεριέχει πάντα το τοπικό, το εθνικό, το πατριωτικό αλλά και το συμφιλιωτικό στοιχείο. Θα ήταν ευχής έργον, αν κάποιος φορέας εκδώσει συνολικά, όλη τη συλλογή αυτή των ποιημάτων του Σολδάτου, τα οποία πέραν της λογοτεχνικής αξίας τους, εμπεριέχουν χρήσιμες ιστορικές και λαογραφικές πληροφορίες για την περιοχή μας.
• 1927 μΧ, Νοέμβριος 13: Μετονομασίες χωριών της Πρέβεζας: Αν και η μετονομασία τοπωνυμίων της Ελλάδας άρχισε με το πρώτο διάταγμα της 3ης Απριλίου 1833 (η Πρέβεζα τότε ήταν Τουρκοκρατούμενη), η πορεία αλλαγών δεν ήταν ικανοποιητική. Το έτος 1915, με 61 μετονομασίες θεωρείται καλή χρονιά και μεταξύ ετών 1916 και 1919 σημειώνονται άλλες 65 μετονομασίες. Η χαμηλή παραγωγικότητα της επιτροπής ωθεί την κυβέρνηση, στις 10 Οκτωβρίου 1919, να υποχρεώσει την επιτροπή να προχωρήσει σε αναγκαστική συνεργασία με τους δασκάλους όλης της χώρας προκειμένου να προχωρήσει ο εξελληνισμός των ονομάτων. Μεταξύ των ετών 1920 και 1925, ανακοινώνονται μόνο 61 νέες μετονομασίες, λόγω της διεθνούς συγκυρίας, της συζήτησης περί μειονοτικών δικαιωμάτων και τις ανταλλαγές των πληθυσμών. Για το λόγο αυτό συστήθηκαν νομαρχιακές επιτροπές από καθηγητές, εφόρους αρχαιοτήτων, απλούς δημόσιους υπαλλήλους, οι οποίοι ανέλαβαν επίσημα καθήκοντα, βάσει του νέου νομοθετικού διατάγματος της 17ης Σεπτεμβρίου 1926. Το διάταγμα αυτό επικυρώθηκε με νεώτερο διάταγμα της 13ης Νοεμβρίου 1927 και με το νόμο 4096/1929. Ετσι άρχισε η μαζική μετονομασία των ξενόφωνων ή κακόηχων ονομάτων συνοικισμών, χωριών και πόλεων, προβλέποντας μάλιστα και σχετικές νομικές κυρώσεις για τους παραβάτες. «Πρόστιμο … 100 δραχμές και κράτηση μέχρι 10 μέρες». Μεταξύ των ετών 1929 – 1952 ακολουθούν 354 μετονομασίες. Τη πενταετία 1953 – 1957 σημειώνονται 760 μετονομασίες. Το έτος 1955, ειδικά, ήταν η χρονιά της μαζικής αλλαγής στα ονόματα των χωριών της Ελλάδας. Για παράδειγμα ο Καρβασαράς (= Caravan Serai ή Saray = Πανδοχείο Ταξιδιωτών) γίνεται Αμφιλοχία. Ειδικότερα στό Νομό Πρέβεζας επήλθε σαρωτική αλλαγή. Σχεδόν όλα τα ονόματα άλλαξαν εκτός της Πρέβεζας (Perevoz, Preveze, Previsione) της Πάργας και της Καμαρίνας !!! Τα κακόηχα, τούρκικα, σλαβικά, ρουμανικά, και αλβανικά ονόματα χωριών της Πρέβεζας μετονομάστηκαν σε Ελληνικές ονομασίες. Αναφέρονται αλφαβητικά τα παλαιά ονόματα και η αντιστοιχία με τα νέα:
Αγιά (Πάργας) παρέμεινε ως έχει,
Άρτσα, γίνεται Νάρκισσος,
Βλάντα, γίνεται Δεσποτικά,
Βολέτσι και Στρεβένικο, γίνονται Κρανέα,
Βόνιτσα, παρέμεινε ως έχει (σλαβικά Vondina = πόλη με νερά)
Βούλιστα (σλάβικο) γίνεται Παναγιά,
Γιανγκάτες, γίνεται Κορυφούλα,
Γιαννούζι γίνεται Αχερουσία,
Γκιονάλα, γίνεται Ρευματιά,
Γόρανα γίνεται Τρίκαστρο,
Γορίτσα, γίνεται Σταυροχώρι,
Ζάλογγο, είναι το όνομα του βουνού (από το αρχαίο σλαβικό Za + Longu = πυκνό δάσος)
Ζερμή, γίνεται Βρυσούλα,
Ιμάμ Τσαούς (από το Imam Cavus = Τούρκος Ιερέας Λοχίας) γίνεται Αγιος Σπυρίδων,
Καμαρίνα, παρέμεινε Καμαρίνα
Καντζάς, γίνεται Στεφάνη,
Κομψιάδες, γίνεται Αμμότοπος (σήμερα δήμος Ξηροβουνίου Αρτας)
Κορίτιανη, γίνεται Ανω Σκαφιδωτή,
Κράβαρη, γίνεται Άνω Ράχη
Λέλοβα, γίνεται Θεσπρωτικό,
Λούτσα, παρέμεινε ως έχει (σλαβικά Luza = κοιλότητα συλλογής υδάτων).
Μουζάκα, γίνεται Σφηνωτό,
Μουζακάτι, γίνεται Μουζακαίικα,
Μπεσερές (τούρκικο) και Λι Κούρσι (Li kursi, αλβανικό = κάστρο), γίνεται Μεσοπόταμος,
Μποντάρι, γίνεται Βαλανιδούσα,
Μπουλμέτι, γίνεται Γαλατάς,
Νάσιαρη, γίνεται Άσσος,
Νεμίτσα, (σλάβικο) γίνεται Βουβοπόταμος,
Ντάρα, γίνεται Ελιά,
Ντούβιανα, γίνεται Κρυοπηγή
Πάργα, παρέμεινε ως έχει
Ποδογόρα (από το Σλαβικό Pot + Goria = Πρόποδες Βουνού) γίνεται Ριζοβούνι,
Ράπεζα, ή Ρέπεζα (τούρκικο) γίνεται Ανθούσα
Ρενιάσα ή Ρηνιάσα, γίνεται Ριζά,
Ρουσιάτσα, γίνεται Πολυστάφυλο
Σέσοβο (σλάβικο), γίνεται Πολύβρυσο,
Σπλάντζα, γίνεται Αμμουδιά,
Στρεβίνα, γίνεται Καμπή,
Σφελέγγο, γίνεται Δρυόφυτο
Ταμπάνι, γίνεται Θέμελο,
Τζαραβίνα, γίνεται Σκεπαστό,
Τουρκοπάλουκο, γίνεται Κυψέλη,
Φτήνα, γίνεται Αηδονιά.
Μέλος με Α.Μ. 13363
