Πρέβεζα : Πώς να βοηθήσετε όταν το παιδί σας ανησυχεί για την επιστροφή στο σχολείο

Το σχολικό άγχος δεν είναι καθόλου ασυνήθιστο, αλλά πώς μπορούν να βοηθήσουν οι γονείς;

Οι περισσότεροι γονείς πιθανότατα θυμούνται ότι αντιμετώπιζαν κάποιο επίπεδο σχολικού άγχους στην παιδική τους ηλικία. Ίσως αφορούσε ένα τεστ που δεν ήσασταν έτοιμοι να γράψετε. Ή θα μπορούσε να ήταν μια διαφωνία με φίλους που σας έκανε να νιώθετε άγχος να τους αντιμετωπίσετε στο σχολείο την επόμενη μέρα.

Όποια και αν ήταν η περίπτωση, μπορεί να είχατε κόμπους στο στομάχι σας στη σκέψη να πάτε στο σχολείο.

Τα παιδιά σήμερα βιώνουν ακριβώς το ίδιο, αλλά σε ένα επίπεδο που είναι δυνητικά υψηλότερο από ποτέ.

Εξάλλου, τα παιδιά σήμερα έχουν να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις των μέσων κοινωνικής δικτύωσης τα οποία διεισδύουν στις κοινωνικές τους αλληλεπιδράσεις στην πραγματική ζωή. Αντιμετωπίζουν ολοένα αυξανόμενες ακαδημαϊκές προσδοκίες. Αντιμετωπίζουν την αύξηση του εκφοβισμού.

Σε έναν κόσμο που σιγά-σιγά ξανανοίγει, αλλά εξακολουθεί να αισθάνεται τις επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19, πολλοί μπορεί επίσης να βιώνουν απώλεια κοινωνικών δεξιοτήτων και άγχος σχετικά με την επιστροφή στο σχολείο μετά από πάνω από δύο χρόνια πανδημίας.

Δεν είναι περίεργο ότι το εκτιμώμενο ποσοστό άγχους μεταξύ των παιδιών ηλικίας 6 έως 17 ετών έχει αυξηθεί με την πάροδο του χρόνου — από περίπου 5,5% το 2003 σε 7,1% το 2016.

Επιπλέον, τα στοιχεία δείχνουν ότι τα παιδιά και οι νεαροί ενήλικες παρουσίασαν αύξηση των συμπτωμάτων άγχους κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19.

Σύμφωνα με την αξιόπιστη πηγή του Κέντρου Ελέγχου Νοσημάτων (CDC), το 7,1% των παιδιών ηλικίας μεταξύ 3 και 17 ετών έχουν διαγνωστεί με άγχος. Για το 2% έως το 5% των παιδιών, αυτό μεταφράζεται σε σχολική άρνηση με βάση το άγχος – ένα πιθανό αποτέλεσμα του αδιευκρίνιστου σχολικού άγχους.

Με άλλα λόγια: Το σχολικό άγχος δεν είναι καθόλου ασυνήθιστο. Πώς όμως μπορούν να βοηθήσουν οι γονείς παιδιών με σχολικό άγχος;

Σημάδια άγχους για το σχολείο

Οι γονείς και οι δάσκαλοι μπορεί να παρατηρήσουν ότι οι μαθητές τους:

• δυσκολεύονται με την προσοχή
• είναι ανήσυχοι όταν κάθονται
• επιδεικνύουν αυξημένο επίπεδο προσκόλλησης
• αρρωσταίνουν (ή νιώθουν άρρωστοι) πιο συχνά, κάτι που μερικές φορές μπορεί να ερμηνευτεί από άλλους ως «προσποίηση» ότι αισθάνονται άρρωστοι
• εκδήλωση εκρήξεων ή άλλων προβλημάτων συμπεριφοράς
• αποφυγή οπτικής επαφής στην τάξη
• μπλοκάρισμα ή πανικός όταν τους ζητείται να απαντήσουν σε μια ερώτηση στην τάξη
• δυσκολεύονται με τις σχολικές εργασίες (το άγχος συχνά  συνοδεύει τις μαθησιακές δυσκολίες)
• δε φέρνουν τις εργασίες στο σπίτι
• προτιμούν την απομόνωση στο σχολείο αντί να συναναστρέφονται με άλλα παιδιά

Για παιδιά των οποίων το σχολικό άγχος επιμένει ή έχει αυξηθεί σε σοβαρότητα, μπορεί να εμφανιστούν σωματικά συμπτώματα, όπως:

• ναυτία
• απώλεια όρεξης
• δυσκολία στον ύπνο
• πονοκέφαλοι

Το σχολικό άγχος μπορεί να διαφέρει ανάλογα με την ηλικιακή ομάδα του μαθητή

Για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας, μπορεί να έχει να κάνει περισσότερο με το άγχος αποχωρισμού και το φόβο να είναι μακριά από τη μαμά, τον μπαμπά ή άλλους φροντιστές. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε εκρήξεις κατά τη διαδρομή προς το σχολείο ή κατά την επιστροφή στο σπίτι ή/και προβλήματα χαλάρωσης κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Ένας μαθητής στο δημοτικό μπορεί να μην έχει ακόμη αναπτύξει κοινωνικές δεξιότητες κατάλληλες για την ηλικία του και μπορεί να έχει άγχος για το σχολείο ή μπορεί να αφιερώνει υπερβολικό χρόνο ανησυχώντας για τις σχολικές του επιδόσεις – σε βαθμό που να μην θέλει να πάει.

Οι μαθητές της μέσης εκπαίδευσης αρχίζουν να αναπτύσσουν μια κοινωνική ιεραρχία (στις κοινωνικές & φιλικές συναναστροφές) που μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του εκφοβισμού και σε διάφορους διαπληκτισμούς μεταξύ φίλων, κάτι το οποίο μπορεί να συμβάλει στο σχολικό άγχος.

Και στο λύκειο, οι μαθητές μπορεί να αντιμετωπίζουν προβλήματα στη ζωή τους στο σπίτι και στις φιλίες και τις σχέσεις τους, παράλληλα με αυξανόμενες ευθύνες όπως το  να προσπαθούν να επιτύχουν καλούς βαθμούς για τις πανελλήνιες.

Σε όλες αυτές τις ηλικίες, το σχολικό άγχος μπορεί να οδηγήσει σε σχολική αποφυγή και άρνηση.

Τι προκαλεί το σχολικό άγχος του παιδιού μου;

Μερικά παιδιά είναι απλώς πιο επιρρεπή στο άγχος από άλλα. Υπάρχει ένα σχετικά υψηλό ποσοστό κληρονομικότητας (30% έως 67%) στις αγχώδεις διαταραχές, για παράδειγμα, ένα παιδί που έχει οικογενειακό ιστορικό άγχους μπορεί να έχει κάποια προδιάθεση.

Επιπλέον, ένα παιδί που βιώνει άλλες μορφές άγχους (π.χ. φοβίες) είναι πιο πιθανό να αναπτύξει επίσης σχολικό άγχος.

Αλλά μερικές φορές, διάφορες συνθήκες στο σχολείο μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο σχολικού άγχους. Ορισμένες περιστάσεις είναι:

• Εκφοβισμός. Ένα παιδί που υφίσταται εκφοβισμό μπορεί να αγχώνεται μήπως επιστρέψει στο μέρος όπου έχει λάβει χώρα η παρενόχλησή του.
• Διαπροσωπικές διαμάχες. Η προσπάθεια εξέλιξης και ενίσχυσης φιλικών και διαπροσωπικών σχέσεων είναι μόνο ένα μέρος της πραγματικότητας για το γυμνάσιο και ιδιαίτερα για το λύκειο. Αλλά αυτό δεν κάνει αυτές τις αλλαγές, τους καβγάδες και τους χωρισμούς πιο εύκολο να διαχειριστούν. Για ορισμένα παιδιά, η διάλυση μιας φιλίας και το δράμα των σχέσεων μπορεί να κάνουν τη σκέψη της επιστροφής στο σχολείο να προκαλέσει άγχος.
• Ακαδημαϊκές δυσκολίες. Για τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες (ιδιαίτερα όταν μένουν αδιάγνωστες), το σχολείο μπορεί να είναι ένα μέρος υψηλού άγχους καθώς αγωνίζονται πιο σκληρά για να επιτύχουν. Επιπλέον, δεν καταλαβαίνουν γιατί είναι τόσο δύσκολο να τα καταφέρουν.
• Άλλες παθήσεις ψυχικής ή νευρολογικής υγείας. Καταστάσεις όπως η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ), η κατάθλιψη ή η διαταραχή του φάσματος του αυτισμού μπορεί να κάνουν την προσαρμογή και την επιτυχία στο σχολείο πολύ πιο δύσκολη – ανοίγοντας το δρόμο για το σχολικό άγχος.

Είμαι γονέας: Πώς μπορώ να βοηθήσω;

Ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα που μπορούν να κάνουν οι γονείς παιδιών με σχολικό άγχος είναι να αναγνωρίσουν τα σημάδια. Εάν παρατηρήσετε ότι το παιδί σας μπορεί να δυσκολεύεται, μιλήστε του γι’ αυτό. Μπορεί να σας ανοιχτούν και μαζί να βρείτε μια λύση.

Ίσως αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αναπτύξετε ρουτίνες για να βοηθήσετε το παιδί σας ώστε να προετοιμαστεί καλύτερα για το σχολείο κάθε πρωί. Θα μπορούσατε να κοιτάξετε μαζί τα μαθήματά τους, να απολαύσετε το πρωινό ως οικογένεια στο τραπέζι ή να βρείτε ένα ενδυναμωτικό στιχάκι ή τραγούδι που μπορείτε να λέτε μαζί στο δρόμο προς το σχολείο.

Τις εβδομάδες πριν από το σχολείο, θα μπορούσατε να βοηθήσετε το παιδί σας να αντιμετωπίσει το σχολικό του άγχος συζητώντας όλα τα πιθανά σενάρια για τα οποία μπορεί να ανησυχεί και βοηθώντας το να σκεφτεί πώς να χειριστεί καλύτερα αυτές τις καταστάσεις πριν τις αντιμετωπίσει.

Και μετά το σχολείο, μπορεί να βρείτε ότι είναι χρήσιμο για το παιδί σας να είστε διαθέσιμοι να μιλήσετε εάν το χρειάζεται. Γιατί να μην ξεκινήσετε μια συνήθεια να τρώτε μαζί ένα σνακ μετά το σχολείο στο τραπέζι, ενώ συζητάτε τη μέρα τους και να αξιολογείτε μαζί πώς πήγαν όλα;

Εάν δεν μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί σας να αντιμετωπίσει το σχολικό του άγχος μόνο του, μη διστάσετε να ζητήσετε βοήθεια.

Είμαι δάσκαλος: Πώς μπορώ να βοηθήσω;

Οι δάσκαλοι και οι εκπαιδευτικοί βρίσκονται συχνά σε μια ιδιαίτερη θέση ώστε να αναγνωρίζουν σημάδια σχολικού άγχους σε ένα παιδί πριν από οποιονδήποτε άλλο. Αυτό σας δίνει τη δυνατότητα να επικοινωνήσετε νωρίς με τους γονείς του παιδιού και να συζητήσετε πιθανές στρατηγικές για να βοηθήσετε μαζί το παιδί να αντιμετωπίσει το άγχος του. 

Μπορείτε επίσης να βοηθήσετε με το να έχετε απλώς ένα ασφαλές μέρος για να πάει το παιδί τις ημέρες που δυσκολεύεται ιδιαίτερα. Ίσως θα μπορούσατε να αναπτύξετε μια λέξη-κωδικό που θα μπορούσε να πει το παιδί για να σας ενημερώσει ότι αισθάνεται άγχος.

Οι δάσκαλοι μικρών παιδιών μπορεί να θέλουν να εξετάσουν το ενδεχόμενο να έχουν ένα χώρο «χαλάρωσης» στην αίθουσά τους ή στο γραφείο για να πηγαίνουν τα παιδιά όταν δυσκολεύονται. Αυτό θα μπορούσε να είναι τόσο απλό όσο μια γωνιά που είναι εξοπλισμένη με μια άνετη καρέκλα και βιβλία για να μείνει το παιδί μια στιγμή μόνο του.

Για τα μεγαλύτερα παιδιά και τους εφήβους, οι δάσκαλοι μπορούν να βοηθήσουν όντας ένας έμπιστος ενήλικας με τον οποίο μπορούν να μιλήσουν. Όταν παρατηρήσετε σημάδια άγχους, μπορείτε να τους ενημερώσετε ότι είστε διαθέσιμοι εάν δυσκολεύονται.

Το να είστε συμπονετικοί και ευγενικοί μπορεί να σας βοηθήσει να δημιουργήσετε μια σύνδεση. Θα ήταν επίσης χρήσιμο να τους επαινείτε όταν μπορείτε και να τους ενημερώσετε ότι νοιάζεστε και ότι είστε εκεί αν σας χρειάζονται.

Αυτό μόνο θα μπορούσε να κάνει όλη τη διαφορά.

Πηγές: 

-Marilyn Price-Mitchell, Ph.D., Founder, Roots of Action

-Data and statistics on children’s mental health. (2021).
cdc.gov/childrensmentalhealth/data.html

-Ehmke R. (n.d.) How does anxiety affect kids in school?
childmind.org/article/classroom-anxiety-in-children/

Επιμέλεια άρθρου: Λίνα Σίσκα, M.Sc. Σχολική Ψυχολογία / M.Sc. Αναπτυξιακή & Εφηβική Υγεία, Ιδιοκτήτρια ΚΕΠΕΨΥ-Πρέβεζα – www.kepepsy.com