Πρόσφατα εκδόθηκε το νέο βιβλίο της κας Βικτωρίας Τζούρου-Παπαγεωργίου με τίτλο «Στυλιανός Παπαγεωργίου: Το μαγαζάκι στο Ρολόϊ. Ένα εμπορικό κατάστιχο από την οθωμανική Πρέβεζα (1891-1908)». Πρόκειται για μιαν έκδοση που παρουσιάζει έντονο ιστορικό αλλά και αρχειακό ενδιαφέρον για την Πρέβεζα. Για τον λόγο αυτό αποδέχτηκα με ιδιαίτερη χαρά την τιμητική πρόταση να προλογίσω το βιβλίο, στο οποίο κατά κύριο λόγο εκδίδεται το εμπορικό κατάστιχο του ωρολογοποιείου-οπλοπωλείου-κοσμηματοπωλείου που διατηρούσε ο Στυλιανός Παπαγεωργίου στο ισόγειο και στο πατάρι του ενετικού πύργου του Ρολογιού της Πρέβεζας. Η νέα έκδοση δίνει στην επιμελήτρια την ευκαιρία να αναδείξει και μια πληθώρα άλλων τεκμηρίων που, όπως και το κατάστιχο, προέρχονται από το οικογενειακό της αρχείο, παρέχοντάς μας μιαν ευρύτερη εικόνα για την προσωπικότητα αλλά και τις οικονομικές δραστηριότητες του συντάκτη του καταστίχου.
Η έκδοση περιλαμβάνει τα απαραίτητα εισαγωγικά κείμενα με βιογραφικά στοιχεία για τον Στυλιανό Παπαγεωργίου και πληροφορίες σχετικά με το πλαίσιο παραγωγής αλλά και διάσωσης του καταστίχου. Στο τέλος, παρατίθενται λεπτομερείς κατάλογοι όπως προκύπτουν από την επεξεργασία του πελατολογίου του καταστήματος.
Η παρούσα έκδοση αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της σημασίας της διάσωσης και ανάδειξης τεκμηρίων που εντοπίζονται σε ιδιωτικά ή οικογενειακά αρχεία. Ξεκινώντας από το ζήτημα της διάσωσης του αρχείου και εν τέλει του συγκεκριμένου τεκμηρίου, δεν μπορούμε να μην αναλογιστούμε τους πιθανούς κινδύνους που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην καταστροφή, απώλεια ή απομάκρυνσή του από την πόλη. Από την ανάγνωση των εισαγωγικών κειμένων και κάποιων συνοδευτικών εγγράφων μπορούμε να λάβουμε μιαν εικόνα για αυτές τις περιπέτειες που υπήρξαν συνάρτηση των ιδιαίτερων ιστορικών συνθηκών που γνώρισε η πατρίδα μας στον 20ό αιώνα.
Η διάσωση όμως αφ’ εαυτής είναι λειψή και ατελέσφορη ενέργεια αν δεν συνοδεύεται και από την ανάδειξη του τεκμηρίου, ώστε να είναι διαθέσιμο στους ερευνητές. Η διάθεση μιας ιστορικής πηγής στην έρευνα παραδοσιακά γινόταν μέσω της έκδοσής της. Τελευταία, ως εναλλακτική πρακτική μπορεί να θεωρηθεί η ψηφιοποίηση και η ανάρτησή της στο διαδίκτυο. Και στις δύο περιπτώσεις απώτερο ζητούμενο αποτελεί η άντληση πληροφοριών από αυτήν, προκειμένου να τεκμηριωθεί ιστορικά μια εποχή, οι συνθήκες της και οι δράσεις προσώπων ή ευρύτερων συνόλων. Ωστόσο, είναι προφανές ότι το έργο του ιστορικού διευκολύνεται όχι απλώς διά της ψηφιακής αναπαραγωγής του πρωτότυπου τεκμηρίου, αλλά διά της μεθόδου της έκδοσης, δηλαδή της επεξεργασμένης δημοσίευσης, καθώς σε αυτήν την περίπτωση ο εκδότης/επιμελητής της συνήθως δεν αρκείται μόνο στο ιδιαίτερα απαιτητικό και ενίοτε δύσκολο έργο της μεταγραφής του αρχειακού υλικού (δηλαδή της μεταφοράς του από τη χειρόγραφη στην έντυπη μορφή) αλλά εμπλουτίζει το κείμενό του με σχόλια και συναφείς πληροφορίες, που επίσης μπορούν να αποδειχθούν πολύτιμες για τον επόμενο μελετητή που θα θελήσει να εντάξει την εν λόγω πηγή στην ιστορική του έρευνα.
Είμαστε βέβαιοι ότι η εν λόγω έκδοση θα ελκύσει το ενδιαφέρον των μελετητών όχι μόνο της τοπικής ιστορίας της Πρέβεζας ή της Ηπείρου αλλά και ειδικότερων αντικειμένων της ιστορικής επιστήμης, όπως για παράδειγμα των ερευνητών της οικονομικής ιστορίας καθώς τους προσφέρει τον κύκλο εργασιών ενός εμπορικού καταστήματος στο γύρισμα του 19ου προς τον 20ό αιώνα.
Κλείνοντας, σημειώνουμε ότι η παρούσα έκδοση αποτελεί και μια πρό(σ)κληση προς τους ιδιοκτήτες άλλων ιδιωτικών αρχείων που σίγουρα βρίσκονται κρυμμένα σε πρεβεζάνικα σπίτια. Τα ιδιωτικά αρχεία και τα τεκμήριά τους μπορούν να δώσουν ενδιαφέρουσες και συχνά μοναδικές πληροφορίες για την ιστορία της πόλης και της κοινωνίας της. Και αυτό γιατί πολλά από αυτά δημιουργήθηκαν μέσα στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων προσώπων που συμμετείχαν στη δημόσια, πολιτική, κοινωνική και οικονομική ζωή της περιοχής και της εποχής τους. Ευελπιστούμε λοιπόν το παράδειγμα της κας Τζούρου να βρει μιμητές και να δούμε και άλλα ιδιωτικά αρχεία να έρχονται στο φως, εμπλουτίζοντας τις γνώσεις μας για την ιστορία της Πρέβεζας.
Σπύρος Σκλαβενίτης
Δρ. Ιστορίας, προϊστάμενος Τμήματος ΓΑΚ Πρέβεζας
Μέλος με Α.Μ. 13363
