Ένα λυπηρό θέαμα. Εικόνες και παλαιά βιβλία στα σκουπίδια.

Κάποια στιγμή μέσα στον Αύγουστο, περνώντας με την δυόμιση ετών κόρη μου από σημείο της πόλης πολύ κοντά σε ναούς αλλά και στην υπηρεσία μου (ΓΑΚ – Αρχεία Πρέβεζας), αντίκρισα ένα σοκαριστικό θέαμα, όπως μπορείτε και εσείς να διαπιστώσετε από τη σχετική φωτογραφία (εικ.1). Δίπλα και ΕΞΩ από κάδους σκουπιδιών, ένας σωρός στον οποίον βρίσκονταν οικιακά σκουπίδια και πεταμένα βιβλία και θρησκευτικές εικόνες! Επαναλαμβάνω ότι όλα τα παραπάνω, ΔΕΝ βρίσκονταν μέσα σε κάδο (όχι ανακύκλωσης αλλά ούτε καν κοινών απορριμμάτων), ΔΕΝ βρίσκονταν εντός κάποιας σακούλας, αλλά βρίσκονταν χύμα ΕΚΤΟΣ των κάδων. Άλλωστε, αν και έχω εντοπίσει και έχω συλλέξει στο παρελθόν βιβλία από τα σκουπίδια, δεν κατέχομαι από κάποια διαστροφή ψαχουλέματος των κάδων απορριμμάτων, παρόλο που παραδέχομαι ότι όταν διαπιστώσω ότι έξω από τους κάδους υπάρχουν βιβλία, ελέγχω αν έχουν απορριφθεί και άλλα εντός αυτών. Από τις πολλές περιπτώσεις αναφέρω ως χαρακτηριστικό παράδειγμα την εύρεση το 2016 μιας καλαίσθητης δερματόδετης έκδοσης της Ιστορίας του Παπαρρηγόπουλου σε κάδο μόλις 10 μέτρα από την υπηρεσία μου. (εικ.2)


Μετά το πρώτο σοκ που μου προκάλεσε ο τρόπος απόρριψης εκτός των κάδων αλλά και η θέα των θρησκευτικών εικόνων, πλησίασα στο σημείο για να εξετάσω καλύτερα το τι είδος βιβλία είχαν πεταχτεί με αυτόν τον τρόπο. Η θέα των εικόνων με προϊδέαζε ανησυχητικά. Πράγματι οι φόβοι μου επιβεβαιώθηκαν: επρόκειτο για λειτουργικά βιβλία και μάλιστα εκδοθέντα προ του 1900, με το παλιότερο εξ αυτών να χρονολογείται το 1843! (εικ.3)

Ήταν δυνατόν κάποιος να είχε πετάξει τέτοιου είδους βιβλία; Το σίγουρο είναι ότι για αυτήν τη βάναυση μεταχείριση αντικειμένων της πίστης αλλά και του πολιτισμού (αν δεχθούμε ότι τα βιβλία αποτελούν πολιτιστικό αγαθό) ΔΕΝ ευθύνονταν οι υπεύθυνοι κάποιου κοντινού ναού. Στο σημείο αυτό πρέπει να σημειώσω, προς τιμήν των ιερέων των ναών της πόλης μας με τους περισσότερους από τους οποίους έχω συνεργαστεί στο πλαίσιο των υπηρεσιακών μου αρμοδιοτήτων, ότι οι ναοί της πόλης μας τηρούν ευλαβικά τα αρχεία και τα παλαιά λειτουργικά τους βιβλία.
Από πού προέρχονταν λοιπόν τα βιβλία που εντόπισα; Η πρόχειρη και γρήγορη έρευνά μου σε αυτά, καθώς η κόρη μου είχε αρχίσει ήδη να δυσανασχετεί, με οδήγησε άμεσα σε πόρισμα. Είχαν πεταχτεί από κάποιο σπίτι καθώς τόσο σε αυτά, όσο και στα υπόλοιπα απορρίμματα ήταν ευδιάκριτα τα στοιχεία του τελευταίου τους ιδιοκτήτη, μακαρίτη πλέον, που ήταν λαϊκός και όχι κληρικός, αλλά φαίνεται ότι διακρινόταν από έντονη θρησκευτικότητα.
Χωρίς να χάσω καιρό, κατευθύνθηκα στο σπίτι μου για να αφήσω την κόρη μου και επέστρεψα στο σημείο με μια μεγάλη τσάντα προκειμένου να μαζέψω ό,τι μπορούσα και ό,τι δεν είχε καταστραφεί από τα υπόλοιπα οικιακά απορρίμματα. Τελικά διέσωσα εννιά λειτουργικά βιβλία πριν το 1900, κάποια ακόμα νεότερα έντυπα και 2 εικόνες και μετέφερα όλο αυτό το υλικό στο γραφείο των ΓΑΚ – Αρχείων Πρέβεζας.
Στη συνέχεια, επέστρεψα για τρίτη φορά στο σημείο, αυτήν τη φορά αναζητώντας πληροφορίες για την οικία από την οποία προήλθαν τα αντικείμενα αυτά. Δεν ήταν δύσκολο να την εντοπίσω. Σε αυτό δεν βοήθησε μόνο το γεγονός ότι τα βιβλία «πρόδιδαν» τον κάτοχο τους, αλλά και το ότι οι περίοικοι γνώριζαν πολύ καλά ποιοι ήταν εκείνοι οι γείτονές τους που πέταξαν τα αντικείμενα, περιοριζόμενοι ωστόσο στον αρνητικό σχολιασμό του γεγονότος και χωρίς κανείς να απομακρύνει έστω τις εικόνες από το σωρό των σκουπιδιών. Επιμένω ιδιαίτερα στο ζήτημα των εικόνων καθώς η απόθεση θρησκευτικών συμβόλων στα σκουπίδια δεν περιποιεί τιμή όχι μόνο σε αυτούς που προβαίνουν σε μια τέτοια πράξη αλλά και σε αυτούς που την ανέχονται.
Μίλησα με τους απογόνους του μακαρίτη προκειμένου καταρχάς να τους ρωτήσω αν έχουν και άλλα αντίστοιχα αντικείμενα για… πέταμα και για να τους προτείνω να μην το πράξουν αλλά να τα δωρίσουν στην υπηρεσία των ΓΑΚ Αρχείων Πρέβεζας. Στη συνέχεια τους τόνισα ότι η επιλογή τους για την διάθεση αυτών των άχρηστων για αυτούς αντικειμένων ήταν η χειρότερη δυνατή και τους γνωστοποίησα την πρόθεσή μου να προβώ σε μια σχετική δημοσίευση, προκειμένου το (αρνητικό) παράδειγμά τους να αποτρέψει άλλους συμπολίτες από αντίστοιχες συμπεριφορές.
Δεν έχει σημασία ούτε τι μου απάντησαν, ούτε φυσικά ποιοι ήταν, ή ποιος ήταν ο ιδιοκτήτης των βιβλίων, η ευθύνη του οποίου περιορίζεται στο γεγονός ότι δεν φρόντισε να δοθούν εκεί που θα έπρεπε τα βιβλία, όσο ήταν ακόμα εν ζωή, αναλογιζόμενος ότι όλων οι μέρες μας στη γη είναι μετρημένες. Άλλωστε η πρόθεση αυτού του σημειώματος δεν είναι ούτε καταγγελτική, ούτε τιμωρητική. Σε καμιά περίπτωση δεν επιθυμώ να θίξω τους ανθρώπους που προέβησαν σε αυτήν την πράξη, παρόλο που θεωρώ τη συμπεριφορά τους όχι μόνο θλιβερή, αλλά και εξοργιστική. Για αυτό εξάλλου περίμενα αρκετό διάστημα για την παρούσα δημοσίευση, γιατί δεν ήθελα να ταυτιστεί το γεγονός, καθώς και τις επόμενες 2-3 μέρες από την ανακάλυψή μου, όποιος έκανε μια βόλτα από το σημείο θα εντόπιζε τον σκουπιδότοπο και αρκετά στοιχεία για τους ανθρώπους που τον δημιούργησαν. Στόχος μου είναι να προβληματίσω τους λίγους -είναι η αλήθεια- συμπολίτες που θα διαβάσουν αυτές τις γραμμές και να τους ευαισθητοποιήσω πάνω στο ζήτημα της διαχείρισης των ιδιωτικών αντικειμένων που εμπίπτουν στην έννοια του πολιτιστικού αγαθού, και εν προκειμένω των βιβλίων. Όπως έχω γράψει και στο παρελθόν, με αφορμή αντίστοιχο περιστατικό, τα βιβλία που δεν τα χρειάζεται πλέον κάποιος, θα μπορούσαν αντί να απορρίπτονται να χαρίζονται σε κάποιον φορέα, αναλόγως της φύσης και του περιεχομένου των βιβλίων, ώστε να επαναχρησιμοποιούνται. Δόξα τω Θεώ, έχουμε αρκετούς σοβαρούς δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς πολιτισμού στην πόλη μας. Ιδιαίτερα, όμως, όταν πρόκειται για παλαιά βιβλία, εκδοθέντα προ του 1900, τότε ο καταλληλότερος φορέας παράδοσής τους είναι τα ΓΑΚ Αρχεία Ν. Πρέβεζας. Λεπτομέρειες και πολυτέλειες θα πει κάποιος, σε μέρες που υπάρχουν άνθρωποι που τους λείπουν τα απαραίτητα και ενδιαφέρονται για είδη πρώτης ανάγκης ή που οι διαθέσιμοι οικιακοί χώροι είτε περιορίζονται, γιατί πρέπει να αποθηκευτούν άλλα αντικείμενα, είτε πρέπει να απελευθερωθούν από τον οικιακό εξοπλισμό των προηγούμενων για να επαναχρησιμοποιηθούν.
Όσο, όμως, και αν είναι θεμιτό κάποιος να θέλει να απαλλαγεί από άχρηστα για αυτόν αντικείμενα, δεν απαλλάσσεται από την ευθύνη της επιλογής του τρόπου απομάκρυνσής τους από την κατοχή του. Το θέμα είναι γενικότερο και σχετίζεται με τον τρόπο που ως πολίτες αυτής της πόλης και ως μέλη της ελληνικής κοινωνίας ευρύτερα (γιατί δεν είναι μόνο πρεβεζάνικο «φαινόμενο»), συμπεριφερόμαστε ως προς τα απορρίμματά μας, στα οποία θα διαπιστώσει κανείς τα πιο απίθανα πράγματα πεταμένα πάντα με τον πιο ακατάλληλο τρόπο. Αυτή η συζήτηση, όμως, υπερβαίνει τα όρια του παρόντος σημειώματος και είναι ένα θέμα που θα πρέπει να απασχολήσει τον δημόσιο διάλογο στην Πρέβεζα, μπας και μπορέσουμε κάποια στιγμή να μην αντικρίζουμε την αντιαισθητική εικόνα των σκουπιδότοπων από κάθε λογής αντικείμενα γύρω και έξω από τους κάδους απορριμμάτων.
Γυρνώντας στο περιστατικό που με οδήγησε σε αυτήν την δημοσίευση, πρέπει να διευκρινίσω ότι το ζήτημα της απόρριψης των συγκεκριμένων βιβλίων έχει μια επιπλέον διάσταση, καθώς δεν επρόκειτο απλώς για κάποια βιβλία, ούτε αυτά ήταν συνηθισμένα, από αυτά που θα ξαναβρεί κάποιος σε ένα βιβλιοπωλείο. Επρόκειτο κυρίως για εκδόσεις, η παλαιότητα των οποίων τους προσέδιδε επιπλέον και ΙΣΤΟΡΙΚΟ ενδιαφέρον όπως θα καταδείξω αμέσως παρακάτω. Το σημαντικότερο στοιχείο που καθιστά τα συγκεκριμένα βιβλία ιστορικού ενδιαφέροντος έγκειται στο γεγονός ότι περιλαμβάνουν «ενθυμήσεις». Η ιστορική επιστήμη χαρακτηρίζει «ενθυμήσεις» τις σύντομες γραπτές σημειώσεις για σημαντικά ιστορικά γεγονότα που έχουν γραφτεί σε χειρόγραφα ή σε έντυπα βιβλία. Οι ενθυμήσεις συναντώνται πολύ συχνά σε εκκλησιαστικά βιβλία, οι συγγραφείς τους είναι συνήθως εγγράμματοι και μπορεί να είναι κληρικοί ή άλλα πρόσωπα που σχετίζονται με τον ναό, όπως ψάλτες ή επίτροποι. Οι δύο μελετητές της ιστορίας της Πρέβεζας, Ηλίας Βασιλάς και Γιώργος Μουστάκης, στα βιβλία τους έχουν καταγράψει μια σειρά τέτοιων ενθυμήσεων σε έντυπα ναών της πόλης της Πρέβεζας.
Τα ευρεθέντα βιβλία επιβεβαιώνουν στο ακέραιο την παραπάνω πρακτική. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί σύντομη ενθύμηση για τα γεγονότα του ατυχούς Ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897. (εικ.4).

Δεν λείπουν όμως και σημειώσεις για μετεωρολογικά φαινόμενα ή για σεισμική δραστηριότητα στην περιοχή. (εικ.5).

Γίνεται, λοιπόν, αντιληπτό ότι τα βιβλία αυτά, δεν μας προσφέρουν μόνο το έντυπο περιεχόμενο τους, το οποίο κάποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι μπορούμε να το αντλήσουμε από άλλες/νεώτερες εκδόσεις. Αντίθετα, περιλαμβάνουν ενδιαφέρουσες και ενίοτε μοναδικές στο είδος ή στη διατύπωσή τους πληροφορίες μέσω των μεταγενέστερων χειρόγραφων σημειώσεων που μπορούν να αξιοποιηθούν από την ιστορική έρευνα. Για αυτό και είναι τόσο σημαντικό να διασώζονται τέτοιου είδους παλαιές εκδόσεις, και όχι μόνο για το γεγονός ότι τα ίδια τα φυσικά αντικείμενα έχουν μια παλαιότητα και ενδεχομένως και αισθητική/καλλιτεχνική αξία. (βλ. πχ. εικ. 6).


Θα κλείσω με μιαν έκκληση, κάνοντας, όμως, ξανά μια μνεία στο ζήτημα των θρησκευτικών εικόνων που είχαν πεταχτεί μαζί με τα βιβλία. Μια από τις 2 εικόνες απεικονίζει τον Άγιο Φανούριο, που σήμερα η Εκκλησία εορτάζει τη μνήμη του. Πρόκειται για έναν ιδιαίτερα δημοφιλή άγιο που ο λαός μας τον επικαλείται συχνά για την εύρεση χαμένων αντικειμένων. Αυτήν τη φορά ο Άγιος «έκανε το θαύμα του» ώστε να μην καταλήξει η εικόνα του και τα βιβλία στη χωματερή. Ωστόσο, επειδή «δεν είναι κάθε μέρα του Αι-Γιαννιού» όπως πάλι εύστοχα λέει και ο λαός μας, καλό είναι να μην αφήνεται στην ευνοϊκή συγκυρία η διάσωση σημαντικών τεκμηρίων της ιστορίας και του πολιτισμού μας. Για το λόγο αυτό, παρακαλώ τους συμπολίτες μας που διαθέτουν παλαιά βιβλία ή και αρχεία/χειρόγραφα να επικοινωνήσουν με τα ΓΑΚ – Αρχεία Πρέβεζας προκειμένου να αποφευχθούν στο μέλλον αντίστοιχα φαινόμενα ή καταστροφές και απώλειες ιστορικών βιβλιοθηκών και αρχείων. Τέλος, όσο αφορά το ζήτημα εν γένει των βιβλίων που καταλήγουν στους κάδους οικιακών σκουπιδιών ή ανακύκλωσης (με αυτήν τη σειρά, γιατί ούτε καν σωστή απόρριψη τους δεν γίνεται), πιστεύω ότι θα πρέπει να υπάρξει μια συζήτηση μεταξύ σχετικών φορέων της πόλης, την οποία από πλευράς μου τουλάχιστον θα επιδιώξω.
Πρέβεζα, 27-8-2019
Σπύρος Σκλαβενίτης
Δρ. Ιστορίας, προϊστάμενος ΓΑΚ – Αρχείων Ν. Πρέβεζας


Σχολιάστε εδώ

Η διεύθυνση του email σας δεν θα δημοσιευθεί.


Διαβάστε επίσης

ΠΡΕΒΕΖΑ

Ο ξενοδοχειακός όμιλος “MAST Hotels & Resorts” έκοψε την πρωτοχρονιάτικη πίτα του

11/03/2024, 3:08 μμ

ΠΡΕΒΕΖΑ

Σώμα Εθελοντών Πολιτικής Προστασίας δημιουργείται στην Περιφερειακή Ενότητα Πρέβεζας

19/02/2024, 3:08 μμ

ΠΡΕΒΕΖΑ

Συνελήφθη στην Πρέβεζα, ύστερα από καταγγελία νεαρών

19/02/2024, 2:59 μμ

ΠΡΕΒΕΖΑ

Εκλογές ΠΕΔ Ηπείρου : Ανατροπή στο αποτέλεσμα των … χαμένων – Εκλέγεται ο Δήμαρχος και δεν εκλέγεται ο Αντιδήμαρχος

19/02/2024, 2:23 μμ

ΠΡΕΒΕΖΑ

Εκλογές ΠΕΔ Ηπείρου: Εκλέχθηκε με πρωτιά ο Γιώργος Νίτσας – Δεν εκλέχθηκε ο Νίκος Γεωργάκος

16/02/2024, 10:22 πμ

ΠΡΕΒΕΖΑ

Αναβάλλονται οι εσωκομματικές εκλογές στον ΣΥΡΙΖΑ

15/02/2024, 11:47 πμ

ΠΡΕΒΕΖΑ

Ευχαριστήρια επιστολή για την δωρεά ενός πιάνου στο Μουσικό Σχολείο Πρέβεζας

15/02/2024, 11:41 πμ

ΠΡΕΒΕΖΑ, ΦΙΛΙΠΠΙΑΔΑ

Πρέβεζα: Θανατηφόρο τροχαίο στον Κερασώνα

05/02/2024, 7:50 μμ


To mypreveza.gr είναι το ενημερωτικό portal για το Νομό Πρέβεζας στο οποίο μπορείτε να δείτε όλες τις τοπικές ειδήσεις, αλλά και νέα από όλη την Ήπειρο, την Ελλάδα και τον κόσμο.

"Η δική σου Πρέβεζα με ένα μόνο κλικ."

Συνεργαζόμενα sites