Μετά από δεκαετίες, η τιμητική εκδήλωση αύριο 18 Φλεβάρη, για τις “Άντρισσες Γυναίκες των Τσεριτσάνων” που έβαλαν την δική τους σφραγίδα στον απελευθερωτικό αγώνα των Ιωαννίνων από τον Τουρκικό ζυγό το 1913, αποκτά και πάλι την ιστορική, κοινωνική διάσταση, που ξεθώριασε, όταν το ομώνυμο χωριό το 1954, μετονομάστηκε σε Πλατάνια.
Το περασμένο Ιανουάριο, το Συμβούλιο Τοπωνυμιών του υπουργείου Εσωτερικών, εξέδωσε οριστική και θετική απόφαση για το πάγιο αίτημα της κοινότητας Πλατανίων, να ξαναβρεί την παλιά της ονομασία, ως τιμή στην ιστορία του τόπου και τις θυσίες των ανθρώπων. Το 1986, στο Συμβούλιο με το σκεπτικό, ότι «το όνομα Τσερίτσανα είναι ιστορικώς καταξιωμένο, έχει ιστορική ύπαρξη και επομένως συντρέχουν οι ιστορικοί λόγοι επαναφοράς του» είχε εγκρίνει την επαναφορά στην ιστορική ονομασία. Ωστόσο, για λόγους γραφειοκρατικούς, δεν εκδόθηκε η οριστική απόφαση.
Το Βασιλικό Διάταγμα του 1953, το πρώτο μεταπολεμικό που μετονόμαζε, μαζικά, τα ονόματα χωριών και τοποθεσιών, διακόπτει την ιστορική συνέχεια των Τσεριτσάνων. Το ηρωικό χωριό της Δωδώνης μετονομάζεται σε Πλατάνια, μία πράξη που το αποσπά βίαια και καθολικά από την ιστορία του. Κανένας κάτοικος του δήμου Δωδώνης και της Ηπείρου γενικότερα, δε συμβιβάστηκε με το νέο όνομα. Η ονομασία «Τσερίτσανα», εξακολουθεί να χρησιμοποιείται μαζικά, γραπτά, προφορικά, ηλεκτρονικά, χαρτογραφικά και θα συνεχίσει να χρησιμοποιείται, καθώς όπως υπογραμμίζουν κάτοικοι και φορείς της αυτοδιοίκησης, «η ένδοξη ιστορική πορεία και η συλλογική συνείδηση, δεν μπορούν ν’ αλλάξουν με κανένα Διάταγμα ή άλλο νομοθέτημα».
Σε δήλωσή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, του ο δημάρχος Δωδώνης, Χρήστος Ντακαλέτσης, σχετικά με τη μετονομασία των Τσεριτσάνων, επισημαίνει:
«Τα ονόματα, εκτός από ηχητική αναπαραγωγή συνδυασμένων γραμμάτων, άλλοτε εύηχη κι άλλοτε κακόηχη, ταυτοποιούν έναν τόπο κι αποδίδουν μονοσήμαντα την πολιτισμική, ιστορική και κοινωνική του διάσταση. Στην περίπτωση των Τσεριτσάνων, είναι το ένδοξο παρελθόν που επέβαλε τη διεκδίκηση και την επαναφορά του ονόματος. Ενός ονόματος που συνδέθηκε άρρηκτα με την ιστορία και την παράδοση του ελληνικού έθνους. Είναι οι ίδιοι οι Τσεριτσανιώτες που, με την ομοθυμία τους και την αστείρευτη διάθεση για διεκδίκηση, αποτέλεσαν την κινητήριο δύναμη για επισταμένη προσπάθεια κι αγώνα από την πλευρά της δημοτικής αρχής». Στο υπόμνημα που κατέθεσε η Δημοτική Αρχή, ενώπιον του Συμβουλίου Τοπωνυμιών γίνονται εκτενείς αναφορές στην ιστορική πορεία της περιοχής, «η οποία είναι αδιάκοπη, τεκμαρτή και μακραίωνη, καθώς ταυτίζεται με την πορεία της Αρχαίας Δωδώνης, της Βυζαντινής Ηπείρου, του Σουλίου, της απελευθέρωσης των Ιωαννίνων, της Κατοχής, της Αντίστασης και επιτάσσει την επαναφορά του ονόματος Τσερίτσανα».
Οι ηρωίδες γυναίκες από τα Τσερίτσανα
Η μακραίωνη τουρκική κατοχή έγραψε τον επίλογό της το 1913, με τις γυναίκες των Τσεριτσάνων να σηματοδοτούν καθοριστικά τη θετική έκβαση του αγώνα. Ανάμεσα σε ποικίλες ενέργειες επικουρίας των αγωνιστών, οι Τσεριτσανιώτισσες ανέβασαν, από τη δυτική πλευρά του Τόμαρου, το ορειβατικό κανόνι του ελληνικού στρατού σε υψόμετρο 1.700 μ., αντιπαλεύοντας δύο μέτρα χιόνι. Η ενέργεια αυτή, αποτέλεσε το “κλειδί” για την κατάληψη των Ιωαννίνων, διότι με το κανόνι αυτό, άνοιξε ο δρόμος μεταξύ Μανωλιάσσας – Μελιγγών και κατέστη δυνατή η περικύκλωση των Τούρκων στα οχυρά του Μπιζανίου.
Παράλληλα, ανέλαβαν τη μέριμνα των στρατιωτών, την παρασκευή ενδυμάτων και την εύρεση τροφής, γενικά ανέλαβαν πολλαπλούς ρόλους, όπως μαγείρισσες, τραυματιοφορείς και νοσοκόμες.
Είναι οι ηρωίδες από τα Τσερίτσανα που μνημονεύει ο Σωκράτης Βασιλείου στο Τιμητικό Λεύκωμα με τίτλο. «Γυναίκες Ηπειρώτισσες, Ξαφνιάσματα της Φύσης», γράφοντας χαρακτηριστικά: «Μέχρι σήμερα υπάρχει παράδοση ζωντανή στη μνήμη και στα χείλη όσων έζησαν τα γεγονότα ή έμαθαν από πρώτο χέρι, πως οι γυναίκες των Τσεριτσάνων, είχαν τη δική τους σπουδαία και σημαντική συμβολή στην επιτυχία των στρατιωτικών επιχειρήσεων για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων το 1913». Είναι οι γυναίκες που τίμησε με το έργο του, ο Γιαννιώτης γλύπτης Κώστας Καζάκος, φιλοτεχνώντας το 2003 ένα ορειχάλκινο ανάγλυφο με τίτλο ,«Οι Γυναίκες των Τσεριτσάνων», το οποίο κοσμεί από τις 15-2-2004, το ομώνυμο μνημείο στο κέντρο του χωριού.
Αναγνωρίζοντας τη σπουδαία συμβολή των Τσεριτσάνων στην απελευθέρωση των Ιωαννίνων, ο Δήμος Ιωαννιτών συμπεριλαμβάνει, κάθε χρόνο στο πρόγραμμα των τιμητικών εκδηλώσεων για τα Ελευθέρια της πόλης και την εκδήλωση μνήμης στα Τσερίτσανα.
Ιστορική αναδρομή. Αρχαιότητα-Βυζάντιο
Χάλκινα όπλα κι εργαλεία, που βρέθηκαν στην Καταμάχη και στα Τσερίτσανα, μαρτυρούν ότι η ευρύτερη περιοχή είχε ήδη κατοικηθεί από την εποχή του Λίθου και του Χαλκού.
Από τον Όμηρο πληροφορούμαστε ότι οι πρώτοι κάτοικοι που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή ήταν οι Πελασγοί στις αρχές της 3ης χιλιετίας π.Χ., ενώ στις αρχές της 2ης χιλιετίας π.Χ. εγκαταστάθηκαν κι άλλες φυλές, όπως Σελλοί, Χάονες, Θεσπρωτοί και Μολοσσοί.
Κατά τη βασιλεία του Θαρύπα και του διαδόχου του Αλκέτα (390-370 π.Χ.), ιδρύθηκε η Συμμαχία των Ηπειρωτών, στην οποία προσχώρησαν οι Χάονες και οι Θεσπρωτοί, έχοντας ως αναπόσπαστο τμήμα την ευρύτερη περιοχή της Δωδώνης.
Ο Φίλιππος Β’, ο γιος του Μέγας Αλέξανδρος και οι διάδοχοί του κατέστησαν υποτελή στη Μακεδονία ολόκληρη την Ήπειρο, η οποία ανεξαρτητοποιήθηκε ξανά όταν ανήρθε στον θρόνο της Ηπείρου ο Βασιλιάς Πύρρος. Μάλιστα, σε διάφορα σημεία του Δήμου βρέθηκαν τόσο νομίσματα με την επιγραφή Απειρωτάν όσο και νομίσματα του Πύρρου.
Στα Βυζαντινά χρόνια η περιοχή αποτέλεσε τμήμα της αυτοκρατορίας κι αρκετά συχνά δεχόταν τις επιδρομές ξένων λαών ενώ, με την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους, το 1204 μ.Χ., αποτέλεσε κομμάτι της ανεξάρτητης διοικητικής ενότητας με το όνομα Δεσποτάτο της Ηπείρου.
Τουρκοκρατία – Σουλιώτικη Συμπολιτεία
Με την οριστική κατάληψη της περιοχής από τους Τούρκους, το 1449 μ.Χ., τα όρη του Σουλίου άρχισαν να γεμίζουν, σταδιακά, από αρματολούς και κλέφτες και δημιουργήθηκε, προοδευτικά, η περίφημη Σουλιώτικη Συμπολιτεία, μέλος της οποίας αποτελούσαν και τα Τσερίτσανα.
Όπως αποδεικνύεται από τις διαθέσιμες πηγές, τα Τσερίτσανα ήταν στενά συνδεδεμένα με τη δράση της Σουλιώτικης Συμπολιτείας και με το έπος του Σουλίου.
Στους αγώνες των Τούρκων εναντίον του Σουλίου, από το 1732 έως το 1778 κι από το 1792 έως το 1803, η ευρύτερη περιοχή των Τσεριτσάνων, αποτέλεσε τη σκοπιά, το φυλάκιο, το παρατηρητήριο που παρακολουθούσε τις κινήσεις του εχθρού και ειδοποιούσε έγκαιρα τους Σουλιώτες.
Ο Φώτος Τζαβέλλας μνημονεύει τα Τσερίτσανα στο ημερολόγιό του. Η ισχυρή ιστορική παρουσία και η φήμη των Τσεριτσάνων αναγνωρίζονται και υμνούνται από τη λαϊκή παράδοση, μέσα από τη δημιουργία και διάδοση του τραγουδιού, «Στη μέση στα Τσερίτσανα», μεταγενέστερα «Στη βρύση στα Τσερίτσανα». Το τραγούδι αυτό, που καταγράφηκε και εκδόθηκε για πρώτη φορά στα 1824 από τον Γάλλο ιστορικό και φιλόλογο Claude Fauriel.
Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος – Κατοχή
Τα Τσερίτσανα αποτέλεσαν σημείο αναφοράς και κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και της Γερμανικής Κατοχής, ενώ πλήρωσαν ακριβά το τίμημα της αντίστασης. Γερμανικές δυνάμεις, κατέστρεψαν ολοσχερώς τις κατοικίες του χωριού, σε ποσοστό που προσεγγίζει το 80%. Το αίτημα των Γερμανικών αποζημιώσεων παραμένει ανοιχτό για τον Δήμο Δωδώνης και αναπόσπαστο μέρος του, αποτελούν τα Τσερίτσανα.
πηγή :ΑΠΕ – ΜΠΕ
Μέλος με Α.Μ. 13363
