Στο ποιος τοποθέτησε το ηλιακό ρολόι στον βενετσιάνικο πύργο του ρολογιού της Πρέβεζας, επιχειρεί να δώσει απαντήση με μια πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη, ο Νίκος Δ. Καράμπελας.
Πολλά άρθρα που αφορούν το ηλιακό ρολόι της Πρέβεζας αναφέρουν πως κατασκευαστής του ήταν ο Συρρακιώτης μηχανικός Λεωνίδας Κοντάκης, ωστόσο όπως προκύπτει και από την εμπεριστατωμένη μελέτη του Νίκου Καράμπελα, τμήμα της οποίας παραθέτουμε αυτούσιο στη συνέχεια της ανάρτησης , η άποψη αυτή δεν ευσταθεί.
Ακολουθεί τμήμα της μελέτης του Νίκου Καράμπελα που δημοσιεύθηκε στην έκδοση της Εταιρείας Ηπειρωτικών Μελετών “Ηπειρωτικό Ημερολόγιο του 2017” :
“Στο μέσον περίπου της τελευταίας οθωμανικής περιόδου της ιστορίας της Πρέβεζας (1820-1912) τοποθετήθηκε στη νότια όψη του πύργου του ρολογιού της ένα κατακόρυφο ηλιακό ρολόι (Εικ. 1).
Ο αείμνηστος Γιάννης Τάλλαρος, εκδότης της εφημερίδας Αγών Πρεβέζης κατά τη δεκαετία του 1950, επικαλούμενος μαρτυρία του παιδικού του φίλου Μουζαφέρ Επιρντέν, που ήταν γιος τού δημάρχου της Πρέβεζας Χαλίλ εφέντη, έχει γράψει ότι αυτός που «έφερε» το ηλιακό ρολόι στην Πρέβεζα ήταν ο παππούς τού Μουζαφέρ, χωρίς να τον ονοματίζει.
Σύμφωνα με τα όσα έχει γράψει ο λόγιος Πρεβεζάνος ιστοριογράφος Ηλίας Β. Βασιλάς, το ηλιακό ρολόι τοποθετήθηκε στον βενετσιάνικο πύργο το 1865 από τον Οσμάν εφέντη, «περίφημο μαθηματικό και αστρονόμο», ο οποίος είχε τοποθετήσει και τον μηχανισμό του μηχανικού ρολογιού του πύργου. Την ίδια εποχή στην οποία αναφερόμαστε υπήρχε στην Πρέβεζα ο περίφημος για τη μόρφωσή του, τη σύνεση και τον λαμπρό του χαρακτήρα, κατής (ιεροδικαστής) Οσμάν εφέντης. Με βάση τις διαθέσιμες πηγές μας, δεν είμαστε σε θέση να υποστηρίξουμε την ταύτιση ή μη των δύο προσώπων, αν και η ταύτισή τους φαίνεται πιθανή.
Μια σύγχρονη άποψη, την οποία υποστηρίζει ο κ. Γιώργος Ι. Μουστάκης και η οποία αποδίδει την κατασκευή του ηλιακού ρολογιού του πύργου της Πρέβεζας στον Συρρακιώτη μηχανικό Λεωνίδα Κοντάκη, ο οποίος κατασκεύασε ηλιακό ρολόι στην πατρίδα του το Συρράκο, θεωρούμε ότι δεν ευσταθεί. Μια απλή σύγκριση των δύο ηλιακών ρολογιών, τόσο ως προς το σχήμα και το μέγεθός τους όσο και ως προς την ποιότητα και το υλικό κατασκευής τους, μας πείθει για τον διαφορετικό κατασκευαστή τους. Εξ άλλου, ο Λεωνίδας Κοντάκης (1876-1922) γεννήθηκε το 1876, ενώ, κατά την παράδοση, το ηλιακό ρολόι της Πρέβεζας τοποθετήθηκε το 1865. Στο ηλιακό ρολόι του Συρράκου (Εικ. 2) είναι χαραγμένο το ονοματεπώνυμο του δημιουργού του και ο χρόνος κατασκευής του, σε δύο γραμμές, ως εξής: Λ. Κοντάκης 1903.
Στο ηλιακό ρολόι της Πρέβεζας δεν υπάρχει καμία αναφορά στον κατασκευαστή του σε καμία από τις όψεις της λίθινης πλάκας.
Η λίθινη στρογγυλή πλάκα του ηλιακού ρολογιού της Πρέβεζας έχει μεσημβρινό προσανατολισμό και είναι στηριγμένη στον νότιο τοίχο του πύργου με τρεις μεταλλικές ντίζες, οι οποίες μαζί με τη χρήση μπουλονιών ρύθμισαν την καθετότητα του ρολογιού. Μία τέταρτη μεταλλική βέργα στο κάτω μέρος του δίσκου έχει καθαρά υποστηρικτικό χαρακτήρα. Η σκιά που δημιουργούταν από τον μεταλλικό γνώμονα του ρολογιού, ο οποίος δεν υπάρχει σήμερα αλλά ήταν τοποθετημένος κάθετα στην επιφάνειά της πλάκας και παράλληλα με τον άξονα της γης, έδειχνε την ώρα με τη βοήθεια διαγράμματος που είναι χαραγμένο πάνω στην επιφάνεια της πλάκας. Ο λίθινος δίσκος του ρολογιού έχει πάχος 6 εκ. και διάμετρο 61 εκ.
Στην επιφάνεια του δίσκου είναι χαραγμένοι τέσσερις ομόκεντροι κύκλοι. Οι ομόκεντροι κύκλοι δημιουργούν τρεις κυκλικούς δακτυλίους. Στους δύο εξωτερικούς δακτυλίους έχουν χαραχθεί αριθμοί τόσο κατά τον οθωμανικό τρόπο αρίθμησης (١, ٢, ٣, ٤, …) όσο και κατά τον δυτικό τρόπο αρίθμησης (1, 2, 3, 4, …). Στην επιφάνεια του δίσκου έχουν, επίσης, χαραχθεί, ακτινωτά, γραμμές που τέμνουν τους ομόκεντρους κύκλους σε σημεία τα οποία υποδεικνύουν την ώρα όταν η σκιά του γνώμονα ταυτίζεται με αυτά.
Στον εξωτερικό δακτύλιο είναι χαραγμένοι αριθμοί –τόσο κατά τον οθωμανικό όσο και κατά τον δυτικό τρόπο αρίθμησης– που αντιστοιχούν στις ώρες της ημέρας κατά τον τουρκικό τρόπο μέτρησης της ώρας. Οι Τούρκοι, συνεχίζοντας την παλαιότερη παράδοση, όριζαν ως πρώτη πρωινή ώρα την πρώτη ώρα μετά την ανατολή του ηλίου κατά τις ισημερίες, τουτέστιν την εβδόμη πρωινή ώρα κατά τον ισχύοντα στις μέρες μας τρόπο μέτρησης. Έτσι, κατά τον τουρκικό τρόπο μέτρησης της ώρας, το μεσημέρι ήταν στις έξι και ο ήλιος έδυε στις δώδεκα, ενώ, κατά τον ισχύοντα στις μέρες μας τρόπο μέτρησης, ο ήλιος δύει στις έξι, όταν έχουμε ισημερία.
Στον δεύτερο από έξω δακτύλιο είναι χαραγμένοι αριθμοί –τόσο κατά τον οθωμανικό όσο και κατά τον δυτικό τρόπο αρίθμησης– που αντιστοιχούν στις ώρες της ημέρας κατά τον δυτικό τρόπο μέτρησης, όπως δηλαδή τις μετράμε και σήμερα.
Στο πάνω μέρος του δίσκου είναι χαραγμένα μία ημισέληνος, ένα αστέρι και ένας ήλιος.”
Όλο το άρθρο του Νίκου Δ. Καράμπελα αναφορικά με το ηλιακό ρολόι του Βενετσιάνικου πύργου του ρολογιού της Πρέβεζας μπορείτε να το διαβάσετε εδώ: https://www.academia.edu/35727372
Μέλος με Α.Μ. 13363
